Page 75 - BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TARİHİ 12

Eski Türklerde Avcılık Selçuklu ve Oğuz Türkleri, Müslüman olduktan sonra sahip oldukları kültürlerinde bazı değişik-
likler yapmışlar ancak temel örf ve âdetlerini terk etmemişlerdi. Selçuklu Devleti’ne ilk şeklini kazandıran
Tuğrul Bey; avcılık teşkilatını resmî bir kurum hâline getirmiş, avcı birlikleri kurmuş ve ordusunu zinde
Eski Türkler, avcılığı günlük hayatlarının bir parçası olarak görüyorlardı. Beslenme ve ekonomileri tutmak için sürek avları düzenlemişti.
yarı yarıya avcılığa dayanmaktaydı. Avcılığı savaşa hazırlayıcı bir vasıta ve bir ön tatbikat olarak da uygu- Bütün Türk boylarının günlük hayatında önemli bir yer alan avcılık, Osmanlı devlet teşkilatında
lar, savaşlardan önce harp taklidi niteliğinde büyük sürek avları düzenlerlerdi. da resmî bir kurum hâline gelmiştir. Ordunun içinde “avcı birlikleri” yer almıştır. Osmanlı padişahları, av
Eski Türklerin savaş taklidi olarak yapmayı sevmekle beraber hiçbiri avı aşırı bir alışkanlık hâline getirmemiştir. Yeri ve zamanı geldiğinde
yaptıkları avcılık, Selçuklulara ve daha özellikle belli amaçlarla avlanmışlardır (Görsel 3.44).
sonra da Osmanlılara aynı şekilde geç-
miştir. Savaş olmadığı zamanlarda padi- İnsanlık tarihinin önemli
şahların birçoğu, zamanlarını büyük av bir bölümünü oluşturan ve her
partileri düzenleyerek değerlendirmişler toplumda görülen av, eski Türk-
ve böylece özellikle genç kuşakların bini- lerde zorunlu bir gereksinim, bir
cilik ve atıcılık gibi sportif hareketlere alış- tutku idi. Eski Türklerin hayatın-
malarını amaçlamışlardır (Görsel 3.43). da avın farklı bir yeri, özel bir an-
Selçuklu hükümdarı Sultan Melik- lamı vardı. Yaşamsal ihtiyaçların
şah, avcılık konusunda dünyadaki ilk bi- karşılanması amacıyla yapılan
limsel kitabı yazdıran kişidir. “Saydname-i av, aynı zamanda yapılacak sa-
Melikşah” adıyla Farsça yazılan kitap, daha vaşların en önemli hazırlığıydı.
sonra Fransızcaya çevrilerek pek çok kita- Eski Türklerin büyük av-
ba kaynaklık etmiştir. Osmanlı padişahları ları, Batı dünyasının eski ve yeni
da avcılığı sevmişler, avcılık hakkında ya- av düzenleriyle karşılaştırılama-
zılmış kitapları okumuş hatta yeni kitaplar yacak kadar görkemli olurdu.
yazılmasını da teşvik etmişlerdir. Av; tazı, sağar, şahin, doğan,
İslamiyet’ten önceki Türk devlet- sungur, tavşancıl, çakır gibi ava
lerinde özellikle bozkır kültüründe atlı alıştırılmış türlü hayvanlarla ke-
sporların başında avcılık gelmekteydi. ment, ok, mızrak gibi araçlarla
Orta Asya’daki Türklerde av, bir töre hâlini at üzerinde ya da yaya olarak ya-
almıştı. Bu töre, aile düzenini etkileyecek pılırdı. Kâşgarlı Mahmud, tuğrul
kadar önemliydi. Ava çıkacak avcı; o gece (turul) denilen tavşancıl için “En
eşinden ayrı bir odada yatar, kimseyle iyisi bin kez tutan ve sadece biri-
konuşmaz, yapacağı her şeyi sır gibi gizli ni yiyendir.” demiştir.
tutardı. Bu inançlara aykırı hareket edilir- Avcılık, Türk aile kültü-
se avın verimsiz olacağına inanılırdı. rünü de etkilemiştir. Bunun en
İslamiyet öncesi Türk kültüründe çarpıcı örneği ise erkek çocuk-
önemli bir yeri olan avcılık, dinî bir boyut lara alakuş, alpkuş, aksungur, af-
da kazanmıştı. Altay halkı, ormanlar ve şin, çağrı, çavlı, karaca, karakuş,
dağlarla manevi bir bağ kurmuş, hayatla- laçin, toğan, tuğrul gibi avcı kuş
rını buna göre düzenlemişti. Altay Türk- isimlerinin verilmesidir.
leri, ava çıkmadan önce çeşitli dinî ayin-
ler yapar, avın verimli ve başarılı olması Görsel 3.43: Avcılık minyatürü Görsel 3.44: Avcılık minyatürü
için gereken örf ve âdetlere uyarlardı.
İslamiyet’in kabulüyle avcılıkla ilgili dinî boyut daha da zenginleşmiştir. İslamiyet’e göre yeryü-
zündeki her şey gibi hayvanlar da insanın hizmetine ve faydasına sunulmuştur. Ancak onların israf edil- 4. ETKİNLİK
meleri ve gereksiz yere yok edilmeleri yasaklanmıştır. Ayrıca hayvanlara merhamet edilmesi ve sevgi
duyulması istenmiştir. PANO YAPALIM
Avcılığı yasa ile devlet düzenine ilk sokan devlet adamı, Moğol Hanı Cengiz Han’dır. Cengiz Han,
av için “savaşın okulu” demiştir. Cengiz Han, avın yapılışını ve kurallarını yasa ile belirlemiştir.
Türkler avladıkları hayvanların et, deri, kemik ve boynuzlarından yararlanırdı. Hayvanların deri ve Eski Türk devletlerinde yapılan sporların görselleri İnternet ortamında araştırınız. Görselleri sınıfı-
kürklerinden kıymetli olanlarını satarlar, diğerlerinden elbise, kalpak ve çizme yaparlardı. Boynuzlarını nızdaki panoya asınız.
da yay ve ok yapımında kullanırlardı.

72 TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR TÜRK TARİHİNDE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 73