Page 76 - SPORCU SAĞLIĞI 11

7. ÜNİTE SPORCU SAĞLIĞI

74 İlk Yardım Ve Ön Tedavi Prensipleri

Hazırlık Çalışmaları
1. Spor yaparken sizin ya da arkadaşınızın yaşadığı bir yaralanma olayını sınıfta paylaşınız.
2. Sizin ya da arkadaşınızın yaralanma nedeni neydi?
3. Yaralanma sonucunda ilk müdahale kim tarafından ve ne şekilde yapıldı? Açıklayınız.

OKUMA PARÇASI
Arkın, süper ligde bulunan bir takımın alt yapısında U-19 se-
viyesinde mücadele eden yetenekli bir futbolcuydu. Geçen sezonun
ikinci devresinde, şampiyonluk yarışının en önemli takımıyla karşılaş-
tıkları maçta ilk 11’de sahaya çıktı. Çok tempolu bir maç oynanıyordu.
Sahadaki bütün futbolcular maçı kazanabilmek için bütün güçleriyle
mücadele ediyordu. Dakikalar ilerledikçe yorgunluk had safhaya çıktı.
Arkın maçın 74. dakikasında havadan gelen topa kafa vurmak için sıç-
radı. Zorlu bir kafa vuruşu ile topu kendi sahasından uzaklaştırmasına
rağmen dengesini kaybedip yere düştü. O anda acı içinde haykıran Ar-
kın düştüğü yerden ayağa kalkamayacağını anladı. Ayak bileği anında
şişti. Oyunu durduran hakem sağlık görevlilerini hemen saha içine
aldı. Sağlık görevlisi yaptığı kontrolde Arkın’ın ayak bileğinde iç ka-
nama olduğunu tespit etti. Şişlik ve ödem buna işaret ediyordu. Hatta
bilek çevresinde bazı bağların kopmuş olabileceğini, Arkın’ın acilen
hastaneye sevk edilmesi gerektiğini söyledi. Çantasından çıkardığı
elastik bandajla Arkın’ın ayak bileğini birkaç tur sardı. Termos çanta-
sından çıkarttığı buz torbasını şişlik üzerine koyarak sarmaya devam
etti. İşlem bittiğinde saha kenarında duran sedyeyi istedi. Arkın üç
dört arkadaşının yardımıyla sedyeye yatırıldı. Battaniyeler ve kıyafet-
ler yardımıyla oluşturulan yükseltiye yaralanan ayak bileği konuldu ve
Arkın ambulansla hastaneye sevk edildi.
Komisyon yazarları tarafından düzenlendi.
Sportif faaliyetler sırasında gerçekleşen düşme, darbe, zorlanma gibi durumlar kişi-
nin bedenindeki iyilik durumunu kötü yönde etkiler. İster profesyonel ister rekreasyon (boş za-
man etkinlikleri) amaçlı spor yapılıyor olsun bu durum kişinin hem genel sağlık durumunu bo-
zar hem de yapılan spordan bir müddet ayrı kalınmasına neden olur. Yaralanmanın türüne bağlı
olarak özellikle profesyonel sporda bu ayrılık performans yitimine ve maddi zararlara yol açar.
Kazalar ya da zorlanmalarla oluşan yaralanmalar canlıda, özellikle doku düzeyinde, bir-
takım değişikliklere neden olur. Bunun sonucunda doku normal işleyişini gerçekleştiremez. Do-
kuda normal işleyişin bozulduğu andan itibaren vücut kendisini iyileştirme yönünde önlemler alır.
Doku iyileşmesinde ilk önlem inflamasyon (iltihap) oluşumudur. Yaralanma son-
rasında hemen başlayıp 3-4 gün içinde gelişen kızarıklık ısı artışı, şişme (Gör-
sel 7.1) ve ağrı gibi olaylar inflamasyon sürecinde oluşur. Bu durum normalde
iyileşmeyi başlatan bir süreç olmakla birlikte doğru zamanda, doğru şekilde
müdahale edilip kontrol altına alınmazsa sıkıntılara (ödem gibi) neden olabilir.
Sportif faaliyetler sırasında gerçekleşecek yaralanmalarda yapılan ilk yar-
dım müdahalesi iltihap sonucu oluşabilecek şişlik ve ağrının azaltılmasına yöne-
liktir. Ön tedavi prensiplerinin bilinip doğru şekilde uygulanması, sakatlığın kro-
nikleşmesini ve yeni sakatlıkların oluşmasını engellerken spora dönüş süresini de
kısaltır.
Spor yaralanmalarının ön tedavisinde PRICES olarak isimlendirilen bir
protokol benimsenmektedir. Bu protokolün adı İngilizce Protection (koruma),
Rest (dinlenme, istirahat), Ice (buz, soğuk), Compression (basınçlı bandaj), Eleva-
Görsel 7.1: Yaralanama bölgesinde
oluşan ilk olay inflamasyondur. tion (elevasyon), ve Support (destekleme, sabitleme) kelimelerinin baş harfleri-
nin birleştirilmesi ile oluşmuştur.