Page 68 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Klavuz Kitabı

BİYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI
10. SINIF
Öğrenme-öğretme uygulamalarını tamamlayan bir diğer bileşen ise okuryazarlık becerileridir. Okuryazarlık
becerilerinin geliştirilmesini sağlamak amacıyla bu becerilere işaret eden uygulamalara yer verilmektedir.
1. TEMA: ENERJİ

KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
Temel Kabuller
Bu temanın içeriğini canlı yaşamında enerjinin önemi, besinlerden enerji eldesi ve enerji
metabolizması oluşturmaktadır. Tema kapsamında öğrencilerin canlı yaşamının devamlı-
ÖĞRENME Bu temanın öğrenme kanıtlarında ve öğretme-öğrenme uygulamalarında etkinlik kâğıdı,
lığı için enerjinin neden gerekli olduğunu sorgulamaları, besinlerden elde edilen enerjinin
BECERİLERİN DESTEKLEYİCİSİ EĞİLİMLER
KANITLARI deney raporu, yansıtma notu, kısa cevaplı sorular, çalışma yaprağı, akran değerlendirme
metabolik süreçlere katkısına ve insanda enerji eldesi için sindirim, emilim ve taşımanın
(Ölçme ve formu, öz değerlendirme formu kullanılabilir. Ön Değerlendirme Süreci F A R K L I L
ÖĞRENCİ PROFİLİ
gerekliliğine dair bilimsel çıkarım yapmaları, fotosentez ve fermantasyonla ilgili deney
KAVRAMSAL BECERİLER - ALAN BECERİLERİ - İÇERİK ÇERÇEVESİ (ALAN BİLGİSİ)
Değerlendirme) Öğrencilerden seçtiği kimyasal bir tepki Ö Ğ R E T M E N YA N S I T M A L A R I sı-
ÖĞRETİM
ÖĞRENME KANITLARImenin gerçekleşme sürecini farklı materyaller
PROGRAMLARININ yapmaları, farklı besin gruplarından enerji eldesi süreçlerini karşılaştırmaları, kemosen-
ÖĞRENME
ÖĞRENME-ÖĞRETME
(ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME)
ÇIKTILARI
YAŞANTILARI
kullanarak süreç aşamalı modellemesi istenebilir. Performans görevi “tepkimeyi belirle-
TEMEL YAKLAŞIMI tez hakkında bilgi toplamaları, fotosentez ve hücresel solunum reaksiyonlarıyla ilgili bi-
Köprü Kurma
me, uygun materyal seçme, tepkime aşamalarını takip etme, kendi modelinin bilimsel mo-
dele uygunluğu” ölçütlerini içeren derecelendirme ölçeği ile değerlendirilebilir.
amaçlanmaktadır.
Türkiye
A Ş T I R M A
Öğrenciler, performans görevi çerçevesinde gazların madde miktarı, hacmi, basıncı ve
Sosyal-Duygusal Öğrenme Becerileri
DERS SAATİ 34 Erdem-Değer-Eylem Yüzyılı Maarif
caklığı arasındaki ilişkileri ortaya koyacağı bir deneyi tasarlayabilir; uygulayabilir ve rapor-
Öğrenme-Öğretme Uygulamaları
layabilir. Sürecin bütünü “araştırma sorusu oluşturabilme, bağımlı-bağımsız değişkenleri
PROGRAMLAR ARASI BİLEŞENLER Sistem Düşüncesi Modeli’nde
okuryazarlık
ALAN ve kontrol değişkenlerini belirleyebilme, denemeler yapabilme, elde ettiği sonuçlara da-
becerilerinin
BECERİLERİ yalı grafik çizebilme ve belirlediği ilişkileri matematiksel modelleyebilme” ölçütlerini içeren
yeri
derecelendirme ölçeği ile değerlendirilebilir.
FBAB9. Bilimsel Model Oluşturma
Bilgi Görseli: Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli
Sınav kâğıtları ve temanın işleniş sürecinde ortaya çıkan ürünler, öğrenci ürün dosyasında
İçerisinde bulunduğumuz bilgi çağında öğrenciler istedikleri bilgilere kolayca ulasabilmektedir. Bununla
KAVRAMSAL toplanarak değerlendirme amaçlı kullanılabilir.
birlikte öğrencilerin ulaştıkları bilgilerin doğruluğunu ve güvenilirliğini belirleyebilmeleri, edindikleri bilgileri
BECERİLER KB2.6. Bilgi Toplama, KB2.7. Karşılaştırma, KB2.8. Sorgulama
BİYOLOJİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ÖĞRENME-ÖĞRETME
doğru anlamlandırabilmeleri önem kazanmıştır. Geliştirilen teknolojileri etkili, verimli ve güvenli bir şekilde
YAŞANTILARI
kullanabilmeleri, internet üzerinden gelir elde etmenin kolaylaştığı günümüzde temel finansal terimleri
EĞİLİMLER E1.1. Merak, E2.2. Sorumluluk, E3.3. Yaratıcılık, E3.4. Gerçeği Arama, E3.5. Açık Fikirlilik,
Temel Kabuller Öğrencilerin fiziksel ve kimyasal olayları, fiziksel ve kimyasal bazı olayların sembolik
BİY.10.1.3
anlayabilmeleri ve sorumluluklarının farkına varmaları gerekmektedir. Bu nedenle okuryazarlık becerileri,
E3.7. Sistematik Olma, E3.10. Eleştirel Bakma, E3.11. Özgün Düşünme
gösterimlerini, asit-baz kavramlarını, kütlenin korunumu kanununu, maddenin tane-
a-b) “Bir bitki fotosentez esnasında hangi maddeleri kullanır ve üretir?” gibi sorularla ko-
programın önemli bir bileşenini oluşturmaktadır ve öğrenme-öğretme uygulamalarında okuryazarlık becerileri
cikli yapısını, atom ve molekül kavramlarını, gazların temel özelliklerini bildiği kabul
nuya dikkat çekilir (E1.1). Öğrencilerin fotosentezin gerçekleşme sürecine ilişkin bilgi ihti-
hem öğretimin içeriğiyle hem de kullanılan öğretim yöntem ve teknikleriyle bütünleşik olarak sürece dâhil
PROGRAMLAR ARASI
edilmektedir.
yaçlarını fark etmeleri sağlanır. Bilim tarihinde fotosentez ile ilgili yapılan çalışmalara (Jan
edilebilmektedir. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde yer alan okuryazarlık becerileri ve bu becerilerle
BİLEŞENLER
Baptist van Helmont, Joseph Priestley, Jan Ingenhousz, Melvin Calvin, Robin Hill’in çalış-
ilişkilendirilen öğrenme-öğretme uygulamaları aşağıda örneklendirilmiştir.
Ön Değerlendirme Süreci
maları) ilişkin bilgiler verilir. Öğrencilerden bu bilgileri fotosentezde kullanılan ve üretilen
Sosyal-Duygusal kimyasal tepkimenin gerçekleşme süreci ile kütlenin korunumu kanunu arasında ilişki kur-
maddelere göre yapılandırmaları ve fotosentezle ilgili kontrollü bir deney tasarlamak üze-
Öğrenme Becerileri SDB1.1. Kendini Tanıma (Öz Farkındalık), SDB1.2. Kendini Düzenleme (Öz Düzenleme),
Biyoloji dersi 10. sınıf Enerji teması 4. öğrenme çıktısına ilişkin öğrenme-öğretme uygulamalarında
maları, maddenin gaz hâline ait bilgilerini katı ve sıvı hâline ait bilgileri ile karşılaştırmaları
re kullanmaları istenir. Sentezledikleri bilgileri kullanarak tasarladıkları deneylerin amaç-
SDB2.1. İletişim, SDB2.2. İş Birliği, SDB2.3. Sosyal Farkındalık
okuryazarlık becerilerinin nasıl yer aldığı aşağıda görülmektedir:
istenebilir.
ları ile bağımlı ve bağımsız değişkenlerini tanımlamaları istenir. Deneylerini grup çalışması
ile yapmaları beklenir. Öğrenciler, deneyi gerçekleştirirken dikkatlerini olumsuz etkileyen
Değerler D3. Çalışkanlık, D12. Sabır, D13. Sağlıklı Yaşam, D14. Saygı
Köprü Kurma Öğrencilere bir değişimin kimyasal olup olmadığının nasıl anlaşılabileceği sorulabilir. Gün-
faktörleri kontrol etmeleri ve deneye devam etmek için isteklerini sürdürmeleri konusun-
lük hayatta karşılaşılabilecek kimyasal bir olay örnek verilir. Bu örnek aracılığı ile olayın
da cesaretlendirilir (SDB1.2, D3.4, D12.3). Öğrenciler, deney sonuçlarının analizini yaparak
Okuryazarlık
Okuryazarlık Becerileri OB1. Bilgi Okuryazarlığı, OB2. Dijital Okuryazarlık, OB4. Görsel Okuryazarlık,
alt mikro boyutuna, makroskobik boyutuna ve sembolik gösterimine öğrencilerin dikkati
ulaştıkları sonuçları fotosentez olayı ile ilişkilendirir; elde ettikleri verileri açıklamak için
Becerileri çekilebilir.
OB7. Veri Okuryazarlığı
sunum veya rapor hazırlar. Öğrencilerden etkili iletişim becerilerini kullanmaları ve grup
Öğretme-Öğrenme arkadaşlarına nazik davranmaları istenerek saygı değeri vurgulanır (D14.1, OB7, E3.7).
DİSİPLİNLER ARASI
Uygulamaları KİM.10.1.1
BİY.10.1.4
İLİŞKİLER Kimya, Fizik
Öğrencilerden herhangi bir kimyasal değişimin gözlemlenebilir göstergelerinin neler oldu-
a-b-c) Öğrencilerden “Işık enerjisi kullanılmadan besin sentezi nasıl gerçekleşir?” sorusu-
ğuna ilişkin fikirlerini açıkça paylaşmaları istenir (SDB2.1). Öğrenciler; kimyasal değişim-
na cevap bulmaları istenir. Öğrenciler, bilgiye ulaşmak için kullanacakları araçları belirler.
lerin kanıtları olarak enerji değişimi (sıcaklık değişimi veya ışık oluşumu), gaz çıkışı, renk
BECERİLER ARASI Öğrencilerden belirledikleri araçları kullanarak kemosentez hakkında araştırma yapmala-
değişimi veya yeni bir katının oluşumu gibi göstergeleri tanımlar (OB1). Öğrenciler, farklı
rı, bilgi toplamaları (OB1) ve ulaştıkları bilgileri doğrulamaları istenir. Bu süreçte kemosen-
İLİŞKİLER KB3.1. Karar Verme
gözlemlenebilir göstergelere sahip kimyasal tepkimelere ilişkin deneyleri gözlemler; veri
tez tepkimelerine değinilmez.
toplar ve gözlem sonucunda bilimsel bakış açısıyla elde ettiği veri sonuçlarını etkinlik kâğı-
ç) Öğrencilerden doğruladıkları bilgilere ve telif hakkı olmayan görsellere yer verdikleri bir
dına kaydeder (KB2.2, D3.3, OB1, OB7). Bu şekilde araştırmacı olmaya teşvik edilerek ça-
bilgi görseli hazırlamaları istenir (OB4, E2.2, D3.3). Öğrencilerin oluşturacağı bilgi görseli,
lışkanlık değeri kazanmaları desteklenir. Öğrencilerin gözlemlenen göstergeleri alt mikro
analitik dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
Öğrenme-öğretme uygulamalarında okuryazarlık becerilerinin gelişimini sağlayacak şekilde
seviyede tepken taneciklerinin yeniden düzenlenmesi (kimyasal değişim) temelinde açık-
BİY.10.1.5
etkinlik planlaması yapılmalıdır.
lamaları açık uçlu sorular sorularak sağlanır (OB1). Etkinlik kâğıtları “öğrencilerin kimyasal
Biyoloji dersi öğretim programından alınan kesitte görüldüğü gibi öğrencilerin bilgi
a-b) “Sindirim nedir?”, “Sindirim nerede ve nasıl gerçekleşir?” gibi sorularla öğrencilerin
değişimlerin kanıtlarını tanımlayabilmesi, kanıtlara ilişkin veri toplayabilmesi ve kanıtları
okuryazarlıklarının geliştirilmesini sağlamak amacıyla öğrencilerden bilgi toplamaları ve
sindirim konusundaki bilgi ihtiyaçlarını fark etmeleri sağlanır. Görseller kullanılarak öğren-
açıklayabilmesi” ölçütlerine ilişkin derecelendirme ölçeği ile hem öğretmen hem de öğ-
ulaştıkları bilgileri güvenilir kaynaklardan doğrulamaları istenmiştir.
cilerden omurgalı canlıların mide ve diş yapılarını karşılaştırmaları, diş çeşitleri ile beslen-
renci tarafından değerlendirilebilir (SDB1.2).
me arasındaki ilişkiyi sorgulamaları, bağırsak uzunluklarının beslenme tipine göre değişip
değişmediğine ilişkin soruları cevaplamaları istenir. Öğrenciler, ulaştıkları bilgiler ışığında 29
canlılarda sindirim çeşitlerini (hücre içi ve hücre dışı sindirim) ve sindirim yapılarını kuş,
68 (SDB1.2). Elde et-
tikleri bilgileri özetleyerek sindirim çeşitlerini ve yapılarını oluşturdukları ölçütlere (dişlerin
yapısı, mide yapısı ve bağırsak uzunluğu) göre ayrıştırır.
42
c-ç) Öğrencilerden tanımladıkları ölçütleri kullanarak canlılarda sindirim çeşitleri ve yapı-
larını sınıftaki arkadaşlarıyla iş birliği içinde ve saygı çerçevesinde gruplandırmaları istenir
(D14.1). Yaptıkları gruplandırmaların bilimsel karşılığını güvenilir kaynaklardan bulmaları ve
kendi gruplandırmalarını bilimsel gruplandırmalarla karşılaştırmaları beklenir.
Öğrenciler, canlılarda sindirim çeşitlerini ve yapılarını isimlendirir. Öğrencilerden yaptık-
ları gruplandırmaları konunun daha iyi anlaşılması amacıyla posterle/modelle ya da uy-
gun web araçlarını kullanarak yaratıcılıklarını ortaya koydukları farklı metotlarla sunmaları
istenir (OB1, OB2). Öğrencilerin örnek olarak verilen canlılarda sindirim çeşitleri ve sin-
yapmalarını sağlamak için yapılandırılmış grid kullanılabilir. Yapılandırılmış grid, puanlama
anahtarı ile puanlanabilir.
34