Page 28 - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Okuryazarlığı Öğretmen Kılavuz Kitabı

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
manın içeriğine yönelik karşılaştırma yapmak üzere tahminlerini not etmeleri hatırlatılır.
Öğrencilere, okuyacakları romanı çözümlemek amacıyla uygun okuma stratejisi seçtirilir.
Okudukları roman ile yazar arasında ilişki kurabildikleri unsurları belirlemek ve metnin dil
ve üslup özelliklerine yönelik tespitlerini not etmek için öğrencilerden çalışma kâğıtları
hazırlamaları istenir (E3.2). Okunan romanın tahliline başlamadan önce öğrencilerin ro-
manla ilgili tahminlerine ilişkin notlarını sınıfta paylaşmaları sağlanır.
Öğrencilere romandan alınan birkaç kelime verilir. Öğrencilerin bu kelimeleri kendi ya-
TÜRKIYE YÜZYILI MAARIF MODELI ÖĞRETIM PROGRAMLARI
şamlarıyla ilişkilendirerek farklı bağlamlarda cümleler oluşturmaları ve bunları paylaş-
maları sağlanır. Bu örneklerden hareketle söz varlığının bağlama göre değişen anlam-
ları üzerinde durulur. Öğrencilerden arkadaşlarının yazdığı cümleleri yorumlamaları ve
bu cümlelerin yazan kişinin yaşamından izler taşıyıp taşımadığını belirlemeleri istenir
mek ve korumak" birinci alt bileşeninin kullanıldığı görülmektedir. Yaşantı gerçekleştirilirken öğrenciden örnek
(SDB2.3). Hazırlanan cümleler sınıf panosunda sergilenebilir veya bunlardan bir cümle
olaylar üzerinden adalet değerinin önemini açıklaması beklenmektedir. Öğrencilerden adalet değerinin devlet ve
duvarı oluşturulabilir.
toplum dönüşümündeki etkilerini analiz etmeleri istenmektedir. Bu sürecin, öğrencilerin her insanın temel hak
Öğrencilerden okumaya başlamadan önce romanı gözden geçirmeleri ve rastgele seç-
ve özgürlüklere sahip olduğunu düşünen bireyler olmalarında etkili olacağı düşünülmektedir..
tikleri kelimelerin ve kelime gruplarının altını çizmeleri istenir. Altını çizdikleri kelime ve
kelime gruplarından hareketle metnin konusu, dil ve anlatım özellikleriyle ilgili tahminler-
de bulunmaları istenir. Bunun için kısa cevaplı sorulardan veya soru-cevap yönteminden
7. Örnek Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi
yararlanılır.
TDE2.2
Öğrencilerden ön bilgilerini kullanarak okudukları romanda yazarın üslubunu oluşturan
unsurları gösteren bir kavram haritası hazırlamaları istenir (SDB1.2). Metin tahlili sürecin-
de bu kavram haritasından yararlanılabilir. Romanın adı ve varsa görsellerinden hareketle
yazılış amacı tahmin edilir. Öğrencilerden okudukları romanda anlamını bilmedikleri keli-
meleri, kelime gruplarını ve bunların anlamlarını bağlamdan belirlemeleri istenir.
Romanın konusu, teması ve yazılma amacı tespit edilir. Metindeki kişilerin davranışların-
dan hareketle duygu ve düşüncelerine yönelik çıkarımlar yapılır (SDB2.3, KB2.10). Bu çıka-
rımlar bir grup etkinliği olan edebiyat halkası (okuma çemberi) ile somutlaştırılır (SDB2.2,
KB3.3). Böylece romandaki kişilerin özellikleri ve dil kullanımları karşılaştırılır (E3.6).
Metin ile yazar arasındaki ilişkiye yönelik çıkarımlar yapılır. Metindeki gerçek ve kurgu ara-

“balık kılçığı tekniği” kullanılarak tespit edilen bilgiler değerlendirilir (SDB1.2).
Metindeki öznel, nesnel dil yapıları bulunarak bunların metne ve kişilere katkısı belirlenir.
Duyarlılık değerinden hareketle roman kişilerinin yaşadığı insani çelişkileri, ahlaki çatış-
maları ve toplumsal hayatta yaşadıkları güçlükleri anlamlandırmaya yönelik tespitlerde
bulunulur (SDB2.3, D5). Öğrenciler, metinden kendisine yakın bulduğu bir kişinin konuş-
masıyla kendilerinin günlük hayatta kullandığı dilin hangi yönlerden farklılaştığıyla ilgili gö-
rüşlerini gerekçesiyle açıklar (E2.1, SDB3.3).
TDE2.3
Yukarıda verilen metin örneği 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı "Yaşamın İzinde"
Romanın yapı unsurları belirlenir (E3.2). Öğrencilerin romanın yapı unsurlarını oluşturan
ögeleri (olay, kişi kadrosu, mekân, zaman) çözümlemeleri sağlanır. Yapı unsurlarıyla ro-
isimli 3. temadan alınmıştır. Bu metin değerler eğitimi bağlamında incelendiğinde, metinde yer alan öğrenme
manın dil ve üslup özellikleri arasındaki ilişki tespit edilir. Bu doğrultuda romanın teması,
çıktısının D5. Duyarlılık değeri ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Bu süreçte roman tahlil edilirken öğrenci-
yapı unsurları arasındaki etkileşim, söz varlığı, yazıldığı dönem gibi konuların üslupla ilişkisi
lerden edebiyat ve yaşam ilişkisi bağlamında anlam oluşturabilmeleri, roman kişilerinin insani çelişkilerini ve
kurulur (SDB2.1) Bu süreçte açık uçlu sorularla değerlendirme yapılır.
yaşadıkları zorlukları anlamaları istenir. Bu sayede öğrencilerin sosyal ilişkilerinde sabırlı ve anlayışlı olması,
Roman kişilerinin özellikleri, amaçları incelenir. Romanı oluşturan çatışmalar “düşün-eş-
insanlara nazik davranması beklenir. Uygulama sonunda öğrencilere duyarlılık değerine dair farkındalık ge-
leş-paylaş” tekniğiyle belirlenir. Bu çatışmaların ortaya çıkmasında anlatıcı, anlatım biçim
liştirilmesi hedeflenmektedir. ve teknikleri, düşünceyi geliştirme yolları vb. unsuların etkisi tartışılarak bu konuda tespit
ve değerlendirmeler yapılır (SDB2.1, SDB2.2, E2.3). Yapılan çalışmalarla romanın yapı, üs-
DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ (9-12. SINIF) ÖĞRETİM PROGRAMI
8. Örnek Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi
155
Öğrenme-Öğretme
Uygulamaları DKAB.11.1.1
Öğrencilerin kaderle ilgili merak ettiklerini sormalarına imkân verilir (E3.8). Soru kutusu
tekniği bu süreçte kullanılabilir. Kader ve kaza kavramları hakkında bilgi verilir. “Sünne-
tullah, afet, rızık, sabır, ömür, ecel, hastalık, sağlık, başarı, başarısızlık, hidayet, dalalet,
hayır, şer, dua, tevekkül, teslimiyet, rıza ve imtihan” kavramları açıklanır. Bu bağlamda
Hz. Eyyüb kıssasına vurgu yapılır. Rızık kavramı açıklanırken helal kazancın önemine deği-
nilir. Öğrencilerin bu kavramların kaderle bağlantısını dikkate alarak nedensel ilişkiler kur-
maları ve elde ettiği bilgilerle bütüncül bir bakış açısı ortaya koymaları sağlanır. Toplumda
yaygın olan yanlış kader anlayışlarına dikkat çekilir. Öğrencilerin kaderin yanlış yorumlan-
masından doğan sorunların, insanın iradesinden kaynaklandığı çıkarımında bulunmalarına
rehberlik edilir. Fay hatları ya da dere yatakları üzerine ev yapmanın ortaya çıkarabileceği
olumsuz durumlarla ilgili farkındalığı artırmak için tartışma tekniklerinden yararlanılabilir
(D5.2, D16.2). Bu süreçte Dünya Afet Risklerini Azaltma Günü’ne dikkat çekilebilir ve bu
konuda etkinlikler yaptırılabilir. Ölçme ve değerlendirme uygulamalarında bilgi kartı kul-
lanılabilir.
DKAB.11.1.2
İnsanın aklı sayesinde nesne, olay ve olgulara dair doğru-yanlış, iyi-kötü, güzel-çirkin, ha-
Yukarıda verilen metin örneği Ortaöğretim 11.sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi öğretim programı 1.üni-
yır-şer ayrımı yapabilen (temyiz ve tefrik kabiliyeti olan) bir varlık olduğu üzerinde durulur.
tesi olan “Kader, İrade ve Sorumluluk”a aittir. Bu metin değerler eğitimi bağlamında incelendiğinde metin yer
Öğrenciler insan, akıl, irade ve sorumluluk arasındaki ilişkiyi sorgular. Bu bağlamda insanın
özgürlüğü ve özgürlüğünün sınırları ele alınır (E1.2). İnsan için mutlak özgürlüğün olma-
28 dığı ifade edilir ancak insanın, davranışlarında özgürce karar verebildiği sürece sorumlu
olduğu vurgulanır (D11.1). Bu süreçte rol oynama ve drama teknikleri kullanılabilir. Allah’ın
(cc) bilgisi ve insanın iradesi arasındaki ilişkinin insanın akıllı, özgür ve sorumlu bir varlık
olmasıyla çelişmediği belirtilir. Öğrenciler, insanın özgür ve sorumlu bir varlık olduğu ile
ilgili akıl yürütür. Öğrenciler, mükellefiyet kavramıyla insanın özgürce karar vermesi ve
kararlarının sorumluluğunu üstlenmesi arasında ilişki kurar (SDB3.3). Bu bağlamda insa-
nın Allah’a (cc), kendisine ve çevresine karşı sorumlulukları belirlenir (E2.2). Bu süreçte İş
Sağlığı ve Güvenliği Haftası ile ilgili bilgi verilebilir. Ölçme ve değerlendirme uygulamaların-
da 3-2-1 kartı kullanılabilir.

DKAB.11.1.3
Bakara suresinin 286. ayeti Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan matbu ve diji-
tal meallerden bulunarak incelenir (OB2). Ayetin nüzul sebebine, ayette geçen şahıslara,
yerlere, konulara ve kavramlara yer verilir. Öğrenciler bu ayette verilen mesajları çözümler

açıklar (SDB2.1). Ölçme ve değerlendirme uygulamalarında açık uçlu sorular kullanılabilir.

58