Page 107 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

52 BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Bitki Tırtıl Kuş Yılan şeklinde çizilmiş bir besin zincirinde hata var mıdır?
Cevabınızı gerekçeleriyle yazınız.

Yönerge Aşağıdaki metni ve görseli dikkate alarak soruları cevaplayınız.

3. Güneşten gelen enerjinin 1.000.000 kj olduğu bir enerji piramidi oluşturunuz. Tırtılın domates bitkisin-
den kazandığı enerji ile yılanın kuştan kazandığı enerjiyi karşılaştırınız. Cevabınızı gerekçeleriyle yazınız. Atmosferdeki serbest azot

4. Besin piramidinde enerjinin %10 gibi bir kısmı üst basamağa geçerken kalan %90’lık kısma ne oldu-
ğunu metinden de faydalanarak açıklayınız.

Yıldırım ve
şimşekler Denitrifikasyon

5. ABD’de yaban hayatı biyologları 1950 ve 1960’larda birçok avcı kuşun özellikle kel kartal, karaba-
tak, balık kartalı ve kahverengi pelikan gibi balık yiyenlerin popülasyonlarında endişe verici düşüş-
ler tespit etmişlerdir. Bu en üstteki avcılar hiçbir zaman çok yaygın değildir, bu düşüş kahverengi
pelikan ve kel kartal dahil bazılarını yok olmanın eşiğine getirmiştir. Bu kuşların yaşadığı sucul Azot bağlayıcı Organik atıklar
ekosistem, böceklerin kontrolü amacıyla nispeten düşük miktarlarda DDT ile ilaçlanmıştır. Bilim bakteriler
adamları avcı kuşların vücutlarındaki DDT’nin suda bulunan konsantrasyonunun 1 milyon katı
olduğunu bulduklarında çok şaşırmışlardır. Bu durum, toksik maddelerin adım adım yükselen bes- Denitrifikasyon
lenme seviyelerinde artan yüksek konsantrasyonlarda biriktiği bir işlem olan biyolojik birikimin Ayrıştırıcılar bakterileri
keşfi ile sonuçlanmıştır.

a) Tırtılın bulunduğu karasal ekosistemin sıtma hastalığını kontrol altına almak amacıyla DDT Amonyak NH 3 NO 3 - Nitrat
ile ilaçlandığını düşünürsek metindeki bilgilerden de faydalanarak DDT birikimi en az ve en
fazla hangi canlılarda olur? Gerekçeleriyle açıklayınız. Nitritleşme Nitratlaşma
b) ‘’Büyük balıklardansa küçük balıkları yemeği tercih etmeniz sağlığınız açısından faydalıdır.’’
ifadesini metinle ilişkilendirerek açıklayınız.
c) Besin piramidinde alt basamaklardan üst basamaklara gidildikçe enerji aktarımının azalması ile Nitrifikasyon
biyolojik birikimin artması arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız. Görsel: Azot döngüsü
ç) Besin piramidi biyolojik birikime göre çizilseydi piramidin geometrik şeklinde nasıl bir değişim
yapılmalıydı? Cevabınızı gerekçeleriyle yazınız.
Doğada azotun en çok bulunduğu yer atmosferdir. Soluduğumuz havanın %78 ini azot gazı ve azotlu
bileşikler oluşturmaktadır. Fakat canlıların çoğu havanın serbest azotunu doğrudan kullanamazlar.
+
Bitkiler azot ihtiyaçlarını topraktaki amonyum (NH ) ve nitrat (NO ) gibi bileşiklerden, hayvanlar
-
4
3
yedikleri proteinlerden, ayrıştırıcılar organik atıklardan karşılamaktadır. Fakat baklagillerin köklerin-
de yaşayan azot bağlayıcı bakteriler ve siyanobakteriler havanın serbest azot gazını kullanabilmekte-
dir. Havadaki azotun canlılar tarafından kullanılması biyotik fiksasyon olarak adlandırılır. Denitrifi-
kasyon bakterileri ise topraktaki azotlu bileşikleri parçalayıp atmosfere azot gazı olarak vermektedir.
Atmosferde denitrifikasyonun tersi bir durum da gerçekleşebilmektedir. Yıldırım şimşek gibi atmosfer
olayları ile azotlu bileşikler oluşabilmekte ve bu bileşikler yağmur ile toprağa düşebilmektedir.

106
Hazırlayan: Sevgi YAVUZ