Page 770 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
tirmelerine yardımcı olur. Sanat, insanların kendi yaşantılarını taşır ve taşıması da gerekir. Sanatçı, toplumun yaşam koşullarını
amaçlı ve yöntemli olarak olumlu yönde değiştirme, dönüştür- bilecek, bu koşulları her kesimin görmesi için dile getirecektir.
me ve geliştirmelerine katkıda bulunur. Bunu başarabilmesi için sanat anlayışının toplumun gerçekle-
rinden beslenmesi kaçınılmazdır.
Etkinlik No.: 72 Sanatçının edebî anlayışının yaşadığı dönemin gerçeklerine
1. Çanakkale Savaşı’ndan bahsedildiği anlaşılmaktadır. “Gelibolu göre şekillenmesi bana göre olmaması gereken bir durumdur.
yarımadasına vasıl oluş, ilk tayyarelerden tesettür sesi, sema- Sanatçı toplumun önünde ve üstündedir. Toplumun gerçekleri-
nın ötesinde berisinde kapanıp açılan ateşler, ilk tarakalar, ilk ni benimseyip yansıtmak değil, toplumu ileri götürecek, toplu-
sarsıntılar, sıçan yollarından geçiş, siperde ilk geceyi geçiriş…” mun aklına bile gelmeyecek gerçekleri ortaya koyması gerekir.
bu bölümden savaşın ortasında olduğu anlaşılmaktadır. Tayyare Bunu yaparken toplumdan kendini ayırması, var olan gerçekleri
sesleri, açılan ateşler ve sesleri, siper tamamen savaş ortamının dile getirmek değil gelecekte toplumun karşısına çıkması olası
gerçeklikleridir. durumları sunması kaçınılmazdır.
2. Eğlenen döneminden “…iyi ki o öldü.” diye bahsettiği döneme 2. Metinde Anadolu’da o dönemde karşılaşılabilecek bir köylü ço-
geçişi askerin millî duygulara dönüşüdür. Yeni hâlinden çok cuğu ana karakter olarak işlenmiştir. Çocuğun tasviri, söylediği
memnundur, bu da onun millî bir ruha büründüğünü göster- cümleler, yaşamı ile ilgili ayrıntılar gerçekçidir. Anadolu’nun ve
mektedir. Anadolu insanının işlendiği bir metin olduğu için dili de sade
3. Savaş ve savaş ortamı duygu durumunda değişikliğe sebep ol- ve açıktır.
muştur. Savaşın getirdikleri, hissettirdikleri, korkular, güzel 3. a) Dilleri sade, açık ve anlaşılır. Savaş ortamı ve bu ortamda kar-
günlerindeki arkadaşıyla cephede karşı karşıya gelmesi, vatanı şımıza çıkabilecek insan tipleri anlatılmış. Bu insanların ya-
için canını ortaya koyması bütün bunlar metnin kahramanında şantısındaki bazı durumlar, zaman ve mekânın içine gerçekçi
duygusal olarak büyük bir değişim sağlamıştır. bir biçimde yerleştirilerek okuyucuya aktarılmış.
4. Kesinlikle devam eden bir özelliktir. Asker uğurlama en önemli b) Ana metinde küçük bir çocuğun koşulların zorlamasıyla
kültür ögelerimizdendir ve hâlen devam eder. Askere gitmeye- yaşından evvel büyümesi, babasız bir evin bütün yükünü
ne kız vermezler gibi yerleşmiş sözlerimiz bile vardır. Herhangi omuzlarına alarak yaşından önce olgunlaşması anlatılmış.
bir sorun olduğunda vatan ve millet konusunda hemen birlikte Diğer metinde ise savaşın tedirgin ortamında sıradan bir
düşünmeye ve davranmaya başlayan bir toplumuz. Millî maçlar, mekâna dönmüş olan cephe ve köy ortamı anlatılmış. İnsan-
ülkede insanları birleştiren çok ciddi bir spor etkinliğidir. Haya- ların duyguları, sarsıntıları, olaylar karşısındaki duruşları bi-
tımızın hemen her anında vatan ve millet kavramı baş tacıdır. reysel olarak ve bu kadar ayrıntılı biçimde bir tarih kitabında
dile getirilmez.
Etkinlik No.: 73
c) Toplumu bir arada tutan ve ona millet olma özelliği kazan-
1. Türklerde toylar ve törenler önemli bir yere sahiptir. Bu hikâye dıran unsurların tümü kültürdür. Kültürün en önemli parça-
Bayındı Han’ın düzenlediği han toyuyla başlamaktadır. Olaya larından biri de edebî ürünlerdir. İnsanların yaşadığı sarsıcı
girişi sağlamak ve Türklerin birlik ve bütünlüğünü ortaya koy- olayların edebiyat ürünlerinde ifade edilmesi, insan gerçeğini
mak için böyle bir girişle başlanmış olabilir. sarsıcı biçimlerde dile getirme olanağı olduğu için unutulmaz
Türk tarihinde dünden bugüne kadar devletleri yöneten hü- olacaktır.
kümdarların danışmak, istişare etmek, devlet işlerini görüşmek, ç) Yansıyacaktır. Uzun bir süreç içerisinde her toplumun farklı
ardından da eğlenmek için düzenledikleri resmî ziyafetlerdir. kesimlerinden insanları etkileyen bir süreç yaşadık. Binlerce
2. Türklerin misafirperverliği vurgulanmıştır. Yeme içme olduğu, insan hikâyesinin edebî metinlerde hayat bulacağını düşünü-
seccadelerin serildiği, herkesin davet edildiği vurgulanmıştır. yorum.
Yansımayacaktır. İnsanlık tarihinde yaşanmış pek çok sarsıcı
3. Çadırlarda yaşadıkları, seccade döşenmişti denmesinden İsla- olay var ve bütün olayların mutlaka edebiyata yansıtılacağını
miyet’i kabul ettikleri, toylar düzenledikleri, kâfirlerle mücadele düşünmüyorum.
ettikleri, ülkenin sancaklara ayrıldığı, atın yaşamlarında önemli
olduğu ve savaşçı bir topluluk olduklarına ulaşabiliyoruz. Etkinlik No.: 75
Günümüzde ise göçebe hayattan yerleşik hayata geçilmiştir. Gö- 1. Evet gerçekçidir. Toplumsal bir konu ele alınmış, kahramanlar
çebe kültürün gerektirdiği yaşam alışkanlıkları yerini yerleşik gerçek yaşamda karşılaşabileceğimiz kişilerden seçilmiştir.
kültürün yaşam alışkanlıklarına bırakmıştır. 2. Bu mekân tasviri ileride yaşanacakların habercisi olarak karşı-
4. Hikâyede ak boz atlar, ak tulgalı yiğitler, ak sakallı Dede Korkut mıza çıkıyor. Memurların bu güzel bahçelere giderek zevk ve
olumlu kabul edilmekte; beyaz renge saflık, uğur gibi anlamlar sefaya dalmaları, işlerini ihmal etmeleri anlatılmaktadır.
yüklenmektedir. Eski Türkler görülen rüyanın bir işaret oldu- 3. Millî Edebiyat’ın bir özelliği olarak ilk defa eserlerde İstanbul dı-
ğunu düşünmektedirler. Yigenek’in gördüğü bu güzel rüya ba- şına çıkılmış, Anadolu’nun edebiyata girmesiyle “Memleket Ede-
basını kurtarma konusunda olumlu bir duruma işarettir. Hikâ- biyatı” başlamıştır. Sıradan insanların yaşamları, Anadolu’daki
yenin sonunda Yigenek, babasını çetin bir mücadeleden sonra sorunlar eserlere konu olarak girmiştir.
kurtaracaktır. 4. Bu hikâye realizmin etkisindedir. Çünkü gerçekçi bir konu ele
5. Hikâyelerde velî bir kişi olarak karşımıza çıkar. Dede Korkut’u alınmıştır. Kahramanlar, günlük hayatta karşılaşabileceğimiz
kimi zaman yol gösteren, kimi zaman akıl veren, kimi zaman ad kişilerdir. Betimlemelere önem verilmiş, mekân tasvirleri ile
koyan, keramet sahibi bir kişi olarak görmekteyiz. Bu hikâyede kahramanlar arasında ilgi kurulmuştur.
Ak Sakallı Dede Korkut koruyucu ve yol gösterici, mistik bir kişi
olarak karşımıza çıkmaktadır. Etkinlik No.: 76
Etkinlik No.: 74 1. Yalın, halkın konuştuğu ve anlayabileceği bir dil kullanmış.
Cümleleri kısa, dinamik. Hemen anlaşılıyor. Siperden, askerden
1. Sanatçının edebî anlayışının yaşadığı dönemin gerçeklerine söz etmesi konunun savaş ortamından seçildiğini gösteriyor.
göre şekillenmesi bence çok doğaldır üstelik gereklidir. Sanatçı 2. Ömer Seyfettin, hikâyenin serim bölümünde olayın geçtiği yeri,
toplumun önünde giden, topluma yol gösteren bir kişi kimliği zamanı ve olay kahramanlarını belli başlı niteliklerini anlatmış-
tır. Böylece hikâyeye özgü bir atmosfer yaratmıştır. Daha sonra
768