Page 775 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Metinde Siymâ Bey’in içinde bulunduğu durum ve sahip oldu-
ğu özellikler ile beklentileri arasında uyumsuzluk vardır. Yazar
bu durumu ortaya koymak için Siymâ Bey’in durumunu oku-
yucunun gözleri önüne serecek kişi olarak Salih Bey’i ortaya
çıkarır. Salih Bey, Siymâ Bey’e gerçeği çarpıcı bir şekilde dile
getirir.
3.
Benzerlikler: İki arkadaş da gezip tozmayı seven, arkadaş ara-
yan kişilerdir. Her ikisinin de ekonomik durumları pek parlak
değildir.
Farklılıklar: Siymâ Bey, sahip oldukları ile beklentileri arasında
büyük farklar bulunan ama içinde bulunduğu durumun farkın-
da olmayan bir kişi iken Salih Bey sahip oldukları ile beklentile-
ri tutarlı olan, hayalperest olmayan bir kişidir.
Yukarıdaki benzerlik ve farklılıklarını göz önünde bulundur-
duğumuzda Salih Bey’in toplumda daha çok kabul göreceği
anlaşılmaktadır. Çünkü Salih Bey, sahip olduğu özellikleri ile
hayattan beklentileri tutarlı olan, durumlara ve olaylara gerçek-
çi yaklaşan, olduğu gibi görünen biridir.
4.
Günümüzde günlük hayatta ve özellikle de sosyal medyada
kendini olduğundan farklı gösterme çabası içinde olan ve hiçbir
şeyi beğenmeyip büyük beklentilere sahip olan, gerçekçi olma-
yan insanlar vardır.
5.
Bu unsurlar Siyma Bey’in özelliklerini ortaya koymak, okuyu-
cuyu meraklandırmak, hikâyeye okuyucunun ilgisini artırmak
ve ana çatışmaya ortam hazırlamak üzere verilmiştir. Bunlar
olmasaydı ana çatışma eksik kalacak ve Siymâ Bey’in davranış-
ları okuyucular tarafından tam olarak anlamlandırılamayacaktı.
a) Nine ile genç kızın farklı eğitimler alması
1.
b) Kuşak çatışması
c) Nine, mutluluğu eskide bulurken torun için mutluluk yenide-
dir.
ç) Nine gelenek ve âdetlerle yaşarken torun bu gelenekleri unut-
muştur.
2.
Bence, bugünkü nesil güvenilmesi gereken bir nesildir. Genç
kuşak artık araştırıyor, sorguluyor ve kendine ters gelen olay ve
durumlardan uzak duruyor. Kendi fikirleriyle kendine güvene-
rek hareket eden bu nesil, her zaman sorumluluğunu bilen bir
nesildir.
3.
Olası Cevaplar
Nineye göre, “alaylılar” daha başarılıdır çünkü onların oynadığı
filmlerde alaylıların insana olan bakış açıları, sevgi, samimiyet
ve dostluk olarak filmlere yansımıştır. Onların özellikle sinema-
ya olan sevgileri, bugün bile tekrar tekrar seyredilen filmlerinde
hissedilmektedir.
Genç kıza göre, “okulluların” çektiği filmler daha başarılıdır. Rol
aldıkları bu filmler eğitimlerinin de etkisi ile eskiye göre daha
üst düzeydedir. Onların oynadığı filmler, dünya sinemasında
yer bulmakta, birçok ülkede film festivallerine katılmakta, bu
festivallerden ödüller almaktadır. Bu filmler böylelikle ülkemizi
dünyaya tanıtmaktadır.
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü 2. Etkinlik No.: 10
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
CEVAP ANAHTARLARI
Kafiyelerin bu şekilde belirlenmesi sağlanır. Kafiye örgüsünün Ka-çan bî-vefâ-dır/sevgili dostun 11
nasıl oluştuğu açıklanır. Yâr ol-maz a-kı-bet/ol gö-zü mes-tin, 11
Ge-rek Ne-sî-mî-veş/yüz-se-ler pos-tun, 11
2. Bu dizelerde baskın olan a sesi on kez, l sesi altı kez tekrarlamıştır. Ge-rek Man-sur gi-bi/zül-fü dâ-re var. 11
Bu tekrarlar şiire ahenk ve söyleyiş güzelliği katmıştır. Seslerin Koşmalarda nazım birimi dörtlük, birim sayısı 3 ile 5 dörtlük
uyumu şiirin etki gücünü arttırmıştır. arasındadır. Genellikle hece ölçüsünün 6+5, 4+4+3 kalıbıyla söy-
3. Gider kış, elbet gelir yaz lenir. Kafiye düzeni genelde abab (aaab, aaaa ilave edilir.), cccb,
Gurbettesin başta hasret dddb, eeeb, fffb şeklindedir.
Hasretimi alacaksan
Arada sırada mektup yaz 2. İşlediği konular, nazım birimi, hece ölçüsü, kafiye çeşidi yönün-
Sözcüklerin sesteş özelliklerinden yararlanılarak cinaslı kafiye oluştu- den benzerlik gösterdiğinden koşukların devamıdır.
rulduğu vurgulanır. Öğrencilerden uygun örnekler yazmaları istenir. 3. Koşma, âşık edebiyatı nazım şeklidir. Şairler, son dörtlüklerde
4. Ka-le-nin ar-dın-da/üç a-ğaç in-cir 6+5 mahlaslarını kullanırlar. Âşık edebiyatı geleneğidir, buna halk
edebiyatında tapşırma denir. Anonim halk edebiyatında söyleye-
E-lim-de ke-lep-çe/boy-num-da zen-cir 6+5 ni belli olmadığı için tapşırma söz konusu değildir.
Çek-me zen-cir-leri/kol-la-rım in-cir 6+5
Türkülerde en çok tercih edilen ölçü 11’li hece ölçüsüdür. Bunun Etkinlik No.: 97
dışında da başka ölçüler kullanılır ancak 6+5 duraklı ölçü, ritim 1.
yönünden daha çok tercih edilmiştir. Şiirin nazım birimi beyit, birim sayısı otuz ikidir. Kafiye örgüsü
aa, ba, ca, da … xa şeklindedir. Biriminin beyit olması, birim sayı-
Etkinlik No.: 94 sının otuz iki olması divan edebiyatı nazım şekillerinden kasideyi
düşündürmektedir.
1. Şiirde kullanılan kafiye, redif, ölçü, tekrar eden dizeler, sözcük
grupları şiirin akılda kalmasını sağlıyor. Dilin sade oluşu, basit- 2. Abartılı bir övgü vardır. Bu şehr-i Stanbul ki bî-misl ü bahâdır/
miş gibi görünen söyleyişler şiirin ezberlenmesini sağlamaktadır. Bir sengine yek-pâre ‘Acem mülkü fedadır./Bir gevher-i yektadır
iki bahr arasında/Hurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezadır vb. (Öğ-
2. … bel -imizi a rencilerin bulacağı diğer övgü beyitleri üzerinden tema ve tür ile
… dil -imizi a ilişkilendirilir.) Kasideler bir övgü şiiridir, bu şiirde de İstanbul
… hal -imizi a ve dönemin sadrazamı övülmektedir. Nesib (giriş) bölümünden
… Selam olsun b alınmıştır, bu bölümde tasvir yapılır. İstanbul tasvir ediliyor.
-l Sesi yarım kafiye, -imizi sesleri redif olarak kullanılmıştır. Kafi- 3. Kasideler övgü şiiridir ve devlet büyüklerini övmek için yazılan
ye örgüsü aaab şeklindedir. kasidelere methiye denir. On yedinci beyit ile yirmi dokuzuncu
3. Şiire ahenk katmış, söyleyişi ve anlamı etkili kılmıştır. Şiirdeki di- beyte kadar dönemin sadrazamı övülmüştür. Kasidelerin methiye
ğer ritmik unsurlarla birlikte söyleyiş güzelliği katmıştır. bölümünde kasidenin sunulacağı kişi (dönemin devlet adamla-
4. Sa-lâ ve-r(i) le/kas-dı-mı-za 4+4 rı) övülür. Bu bölüm kasidenin asıl bölümüdür, şair hünerini bu
Gi-der ol-duk/dos-tu-mu-za 4+4 bölümde gösterir. Devlet büyüklerine sunulduğu için ve amaç,
Na-maz i-çin üs-tü-mü-ze 4+4 devlet büyüklerinin takdirini kazanmak olduğu için abartma söz
Du-ran-la ra/se-lam ol-sun 4+4 konusudur.
İlahiler genel olarak 8’li hece ölçüsü ile söylenir, halk edebiyatın-
da olduğu gibi genelde yarım kafiye kullanılır, aaab, cccb, dddb Etkinlik No.: 98
şeklinde kafiye örgüsü vardır. 1. Şiirin nazım birimi dörtlük, birim sayısı beştir. Kafiye örgüsü,
abcb, dddb, eeeb, fffb, gggb şeklindedir. Halk edebiyatı âşık tarzı
Etkinlik No.: 95
şiir şekillerinden koşmayı düşündürmekte ancak tasavvufi konu-
1. Gül erken ve gülerken sözcüklerinin yazılışları aynı, anlamları yu işlediği için ilahi nazım türünü de çağrıştırmaktadır.
farklıdır. Sesteş sözcüklerle yapılan bu tür kafiyelere cinaslı kafiye
denir. 2. Allah aşkını işlemesi, tasavvufi bir tema olması, pir ifadesinin
geçmesi sebebiyle bu nazım türü nefestir.
Olası Cevap: 3.
Tabakta elmam dilim Halk edebiyatı içerisinde dinî tasavvufi halk edebiyatı geleneğine
aittir. Allah sevgisi işlenmesi, insanıkâmil düşüncesine yer ver-
Bahçemde iki gülüm mesi geleneği belirlemede etkili olmuştur.
Ne bilirsem sendendir
Ey benim güzel dilim Etkinlik No.: 99
2. Mâniler genelde 7’li hece ölçüsü ve aaba kafiye düzeni ile söylenir.
1. Birbiri ile anlam ilişkisi bulunan bu sözcüklerle yapılan tenasüp
3. … karda kaldı (uygunluk) sanatını pekiştirmek ve yaparak öğrenmesi için öğ-
… zârda kaldı rencilere bir dörtlük yazdırılır.
… kapısı kilitli Olası Cevap:
… yârda kaldı Anne sıcaklığını verirken çocuklara
Uykular derinliğini arar ninnilerde
Mânide -ar ile kafiye, -da kaldı sesleri ile redif yapılmıştır. Bu ses- Dilini bileğiler çocuklar annelerinde
lerin uyumu mâniye ahenk, söyleyişte kıvraklık sağlamıştır.
Uyku çocukta, ninni annede.
Etkinlik No.: 96 2. Lâle eydür ben lâleyim/kişileştirme, intak
1. Şiirin nazım birimi dörtlük, birim sayısı beştir. Kafiye düzeni Cümlenizden ben a’lâyım/kişileştirme, intak
abab, cccb, dddb, eeeb, fffb şeklinde olup ölçüsü 11’li hece kalıbıdır. Hem senâyım hem sefâyım/kişileştirme, intak
Kangımız a’lâ çiçektir/kişileştirme, intak, istifam
773