Page 794 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEV
CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 175 ri ve ele alınan farklı konular günümüz okurlarının edebiyattan
beklentilerini artırmıştır. Okuduğumuz metin, konusu ve konu-
1. Olumlu olabilecek durumlar: Eserlerinde aklına gelen her ko- nun ele alınışı bakımından günümüz insanının yaşam biçimine
nuyu işleyerek zengin bir konu yelpazesi oluşturabilir. Sözlü ge- uymaması nedeniyle gerçekliğini yitirmiş, edebiyat okuru tara-
lenekten gelen ürünleri romanlarına yerleştirebilir. Örneğin bu fından “klişe” olarak kabul edilen metinlerdendir. Ayrıca günü-
metinde sanki bir meddah hikâyesi anlatıyormuş gibi –konuşma müz insanının gelişen teknoloji ve dünya düzenine paralel ola-
diliyle, kısa cümlelerle, fazla diyalog kullanmadan- halk biriki- rak daha zengin bir düş dünyası vardır. Bu sebeple günümüzün
minden yararlanmış. Türün ilk örneklerini verdiği için edebiyat hayat şartları ve edebi zevkleri göz önünde bulundurulduğunda
tarihindeki yerini almış olması doğaldır. bu tür metinlerin günümüz insanına hitap etmediği söylenebilir.
Olumsuz olabilecek durumlar: Yol açıcı olup türün Türk edebi- 3. a) Okuduğumuz metinde de geleneksel Türk tiyatrosunun ör-
yatındaki ilk örneklerini verdiği için acemilikler yaşamış olabi- neklerinden olan Karagöz ve Ortaoyunu’nda sık kullanılan
lir. Toplumda bir roman okuru kitlesi oluşturmak için öğretici yanlış anlamalara dayalı gülmece unsurları vardır. Metnin
bir üslupla bir öğretmen edasıyla yazmış olabilir. Bu da eserle-
rinde bugünkü modern romanda karşılaşmadığımız bazı kusur- son bölümünde söylenen “Leb-i şârib kenar-ı sağardan buse
çin oluyormuş gibi” ifadesindeki bazı kelimeler “sağır posta-
ların meydana gelmesine neden olmuş olabilir. cı” olarak yanlış anlaşılmış, böylece okuyucuyu eğlendirmek
2. a) Roman yeni çıkmış bir tür olduğu için halkı bu türe alıştır- amaçlanmıştır.
mak amacıyla onu sevimli ve işe yarar bir hâle getirmek gerek. b) Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatının ilk dönemlerinde
Böylece dikkat çekmesi ve ele alınıp okunması sağlanır. Ah- edebiyatımızda daha önce olmayan birçok türle karşılaşılmış-
met Mithat da bir okur kitlesi yaratmak, halka roman okuma tır. Birçok türde olduğu gibi roman türünün edebiyatımızda
alışkanlığı kazandırmak için böyle bir yol izlemiştir. Çünkü kullanıldığı ilk dönemlerde de yazarlar konularını ve roman
dönemin özelliklerine baktığımız zaman okuma yazma ora- tekniğini yerli kaynaklarla beslemişlerdir. Bu durumu yeni
nının düşük olduğu görülüyor. Üstelik yeni bir medeniyet türlerin gelişme aşaması olarak değerlendirmek gerekir. Ko-
anlayışına girerken o medeniyetin gereklerini de bir şekilde nuların yerli kaynaklardan alınması nedeniyle metin türleri
öğrenmek gerekir. Bu da ancak edebiyat yapan edebî ürün- de gelenekten yoğun olarak yararlanmıştır.
lerle değil halka bir şeyler veren, bir şeyler öğreten eserlerle
mümkündür. 4. Okuduğumuz metin, roman dışında bir hikâyeden ve karşılıklı
b) * Semtlerinde Ayşe Ebe adıyla ünlenen bir ebe hanımın başı- konuşmalar içermesi sebebiyle tiyatro metninden alınmış ola-
na gelen acayip hadiseyi işittiniz mi? *Henüz unutulacak ka- bilir. Roman, hikâye ve tiyatro birbirinden farklı türler olmakla
beraber yaşanmış veya yaşanması muhtemel olayları, karşılıklı
dar eski bir hâdise değilse de bu olay, herkesin dilinde dolaş-
tığı zamanlarda dahi biri diğerini yalanlayan bin çeşit hikâye, konuşmaları içermesi; zaman, mekân ve kişi kadrosu unsurları-
bahsi geçen olay hakkında pek çok kimsenin işin doğrusunu na sahip olması yönüyle benzerlikler gösterir.
öğrenemediğinden bu defa durumu size etraflıca anlatmayı Etkinlik No.: 177
uygun gördük. *Al bir merak daha! *Kısacası, kadıncağız ken-
dini odaya atıp da ailesinin yanında güvende olduğunu gö- 1. Roman türü yazıldığı dönemin kültürel hayatını, dilini, tarihî
rünce bir kere “ay!” diye haykırıp, kendinden geçer! *Herkesi olaylarını, sosyolojisini yansıtır. Eserin yazıldığı dönem Batı’nın
saran telaşı anlatmaya gerek var mı? örnek alındığı Tanzimat Dönemi’dir. Eserde yanlış Batılılaşma
*Okuduğum bir metinde buna benzer ifadelerin olmasını ele alınmış, Bihruz Bey’in Batılılaşmaya çalışırken düştüğü ko-
tercih etmem. Olaylar ya da durumlar karşısında ne hissede- mik durumlar dile getirilmiştir.
ceğimi, nasıl tepkiler vereceğimi ya da karakterlerin hareket 2. Roman, yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların yazar tarafından
ve sözleri ile ilgili neler düşünmem gerektiğini bana yazarın kurgulanmasıyla ortaya çıkar. Roman hayatı anlatan, gerçekleri
söylemesine gerek yok. Bugünün modern anlamdaki roman- işleyen bir türdür. Yazar, Araba Sevdası’nda Bihruz Bey’i bütün
larının bir okuru olarak böyle bir üsluba sahip bir romanı yönleriyle ele almıştır. Tasvirlerle, yaptığı betimlemelerle Bihruz
okumayı tercih etmem. Bey’in dış dünyayla ilşkisini olduğu gibi yansıtmıştır. Sthendal’ın
* Yazarın benimle bağ kurmak amacıyla böyle ifadeler kullan- sözünden anlaşılacağı gibi roman, bu eserde yaşanılan dönemi
mak istemesini anlıyorum. Üstelik yazarın olaylar ve yarattığı ve kişileri bütün gerçekliğiyle ele almıştır.
karakterlerle ilgili düşüncelerini, yorumlarını okumak çok 3. Bihruz Bey, Batılılaşmayı özde değil sadece şekilde gerçekleş-
güzel bir tecrübe. Yazarın, tarafını tuttuğu ya da karşı olduğu tiren, görünüşüne önem veren, giyim kuşamına özen gösteren
karakterlerle ilgili tutumu bana kafasındaki dünya görüşü ile bir kişi olarak karşımıza çıkıyor. Bunun için görkemli kelimesi-
ilgili ipuçları verecektir. Sevdiğim bir yazarın eserini okurken ni kullanmış olabilir. Şekilcilik onu komik duruma düşürüyor.
olaylar karşısındaki kişisel tutumunu fark edebilmek onunla Hatalar yapıyor. Günümüzde de Bihruz Bey kadar olmasa da
konuşuyormuş gibi bir his uyandıracaktır bende. değişimi özde değil sadece şekilcilikte yaşayan insanlar bulun-
maktadır.
Etkinlik No.: 176
4. Eser, döneminden bağımsız düşünülemez. Yazar, o dönemdeki
1. Metinde yanlış Batılılaşma teması ele alınmıştır. Meftun Bey, batılı- olaylardan kendini soyutlayamaz. Bu nedenle dönemdeki olay-
laşmayı sadece şeklen Batılı gibi görünmek zanneden, çalışıp emek lardan tamamen bağımsız bir eser yazmak çok zordur.
vermeden zengin olma hevesinde olan bir kişidir. Roman türünün
edebiyatımızda ilk ortaya çıktığı dönemlerde Batılılaşmayı yanlış Etkinlik No.: 178
anlama temasının çok ele alındığı, boş bir Batılılık hevesine kapılan, 1. Tamamen insanların kendi tercihleri olabilir. Çünkü sosyal ha-
çoğu mirasla geçimini sağlayan kişilerin sıklıkla eleştirildiği görül- yatta bazı insanların, içlerine kapanık olduklarını görmekteyiz.
mektedir. Metinde çoğunluğu günümüzde kullanılmayan Arapça Bunun sosyal, siyasi, psikolojik pek çok nedeni olabilir. Bazı
ve Farsça kökenli kelimeler sıklıkla kullanılmıştır. Bütün bunlar göz konularda baskıya maruz kalmak, insanın kendi içine dönme-
önünde bulundurulduğunda metnin roman türünün edebiyatımız- sine sebep olabilir. Bu anlamda bu bireysellik, kişisel bir tercih
da ilk ortaya çıktığı “Batı Edebiyatı Etkisinde Gelişen Türk Ededebi- olarak görülebilir. Nitekim Ahmet Cemil de sürekli kendi hayal
yatı” dönemine ait olduğu düşünülebilir. âleminde yaşamış, iç dünyasındakileri şiirleriyle dile getirmeyi
2. Roman türünün ilk kullanıldığı dönemlerden günümüze Türk tercih etmiştir. Gerçeklerle yüz yüze geldiğinde ise bu durum
ve dünya edebiyatında gördüğümüz bu türün olgunluk örnekle- bir iç çatışma yaşamasına neden olmuştur.

792