Page 790 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
ve rahatça akılda kalmasını sağlar. Böylece okuyucu tarafından İki efsanede de kızların ölümüne üzümlerin arasına saklanmış
metin bir çırpıda okunur. Bence olağanüstü ögeler sayesinde bir hayvan sebep olmuştur.
soyut kavram ve duygular somut hâle getirilir. Bana göre me-
tinde kullanılan olağanüstü ögeleri kaldırdığımızda geriye tarihî 2. Tarih boyunca insanlar çeşitli sebeplerle göç etmek zorunda
gerçeklik kalır. Bence metindeki olağanüstü unsurlar tamamen kalmıştır. Efsane, destan, mani, türkü, ninni gibi sözlü ürünler
düş ürünüdür ve gerçekleşmeleri mümkün olmayan yapılardır. de çok farklı coğrafyalara bu göçler yoluyla taşınmış ve oralarda
Metindeki olağanüstü ögeleri kaldırdığımızda edebî metin olan bazı küçük değişikliklerle anlatılmaya ve yaşamaya devam et-
metnimiz tarihî metne dönüşür. Bence metinde olağanüstü öge- miştir. Bu iki efsanenin de pek çok açıdan benzerlik göstermesi,
lerin kulanılması metni daha kolay yorumlamamızı sağlar. Bu insanların göç ederken millî hafıza olan efsanelerini de yeni
nedenle metinde olağanüstü ögelerin kullanılması edebî metin vatanlarına götürdükleri ihtimalini güçlendirmektedir.
için olmazsa olmaz bir yapıdır. 3. Olası Cevaplar:
2. Okuduğumuz destanda Türk milletine ait değerleri koruma Babalar kızlarını tüm tehlikelerden uzak tutmak istemiştir. Ben
mücadelesinde ön plana çıkan şahsiyet dişi kurt ile yaralı çocu- bu çözümü gayet makul ve mantıklı buluyorum.
ğun on çocuğundan biri olan Aşine’dir. Bence Aşine kardeşleri-
nin en akıllısıdır. Ayrıca soyunu unutmayan nereden geldiğinin Babalar kızlarını korumak için bunu yapmış olsalar dahi kız-
bilincinde olan Aşine Türk milletinin tarihî değerlerine sahip larını kendilerinden ve ailelerinden uzaklaştırmış olmalarını
çıktığından örnek bir şahsiyettir. Aşine’nin çadırın kapısı önüne doğru bulmuyorum. Başka türlü bir çözüm yolu bulabilirlerdi.
üzerinde kurt başı bulunan bir bayrak dikmesi bence onun so- Ben olsaydım aynı ortamı yaşadığımız yerde oluştururdum,
yunu yok olmaktan kurtaran dişi kurdu unutmadığını gösterir. kızımı bir kuleye kapatmazdım.
Bence Aşine tarih bilincine sahip örnek bir şahsiyettir. 4. Olası Cevaplar:
3. Okuduğumuz destanda kahramanlık hasletini yaralı genç temsil Burada iki farklı kulenin neden yapılmış olabileceğine dair
etmektedir. Metinde sadakat hasletini Aşine temsil etmektedir. öyküleyici anlatımla yazılmış bir metin var. Hikâye türüne ben-
Metinde merhamet hasletini dişi kurt temsil etmektedir. Bence ziyor ama daha önce okuduğum hikâyelerden çok farklı ve çok
metinde hainlik hasletini düşman hanı temsil etmektedir. Me- daha kısa. Ayrıca bahşılar/kâhinler, geleceğe dair bir öngörüde
tinde gerçek hayatta bulunan bu hasletlere yer verilmesi metin- bulunuyor ve bu öngörüler gerçekleşiyor. Bu yüzden bu me-
deki edebî gerçekliği oluşturur. Metinde anlatılan bu hasletler tinlerin bir mekânın ortaya çıkışıyla ilgili anlatılmış bir efsane
gerçekte de var olan hasletlerdir. Gerçekte var olan hasletlere olduğunu düşünüyorum.
metinde yer verilmesi bu hasletlerin kolayca anlaşılmasını
sağlar. Okuyucu gerçek dünyada bildiği hasletlere metinde Bu metinlerde anlatılan olayların gerçekten yaşandığına dair
rastlayınca metinde anlatılanları tam anlamıyla kavrayabilir ve kesin bir kanıt bulunmadığı için efsane diye adlandırıldığını
metni bütün yönleri ile yorumlayabilir. Gerçek hayatta olumlu düşünüyorum.
hasletler ile olumsuz hasletler birlikte bulunur. Dünyada hem Etkinlik No.: 164
iyilik hem de kötülük vardır. Metinde olumlu ve olumsuz has-
letlere yer verilmesi metnin gerçeklik anlayışını başarılı hâle 1. Ölçek ile kaplumbağanın kabuğu birbirine benzemektedir. Ano-
getirmiştir. nim akıl çok isabetli ve yerinde benzetmeler üreterek okuyucu
4. Metnin yazıldığı dönemde Türk milletinde kurt kutsal bir ya da dinleyiciyi etkisi altına almakta ve onları eğlendirerek
hayvan mitidir. Metinde anlatılan kurt Türklerin anasıdır. eğitmektedir. Okuduğum efsanenin hayvan masallarına benze-
Metne göre Türkler kurttan türemiştir. Metinden de anlaşıldığı yen bu yapısı, hile ve dolandırıcılık yapan bir insanın kaplum-
gibi bozkurt Türklerin millî sembolüdür. Bozkurt bugün Türk bağaya dönüşmesi şeklinde ortaya çıkmıştır. Bu durum büyük
milliyetçiliğinin sembolüdür. Atatürk tarafından bozkurt ulusal bir tecrübenin ve inancın göstergesidir.
sembol ilan edilmiş ve birçok yerde kullanılmıştır. Cumhuri- 2. Köstebeği seçerdim. Bu hayvanın görme yetisinin kuracağım
yet’in ilk yıllarındaTürk parası üzerine bozkurt resimleri basıl- hikâyeyi kolaylaştırırdı.
mıştır. Metinde Türk milletinin en önemli özelliği olarak görü- 3. Yapılan hiçbir kötülüğün ya da istemeden yapılan hataların da
len kahramanlık bugün de önemli bir değerdir. Metinde Türk
milletinin teşkilatçılığı önemli bir değerdir. Bugün de Türk mil- cezasının olacağı akla gelebilir. Yapılan kötülüklerin karşılıksız
kalmayacağı dersi çıkarılabilir.
leti teşkilatçılığı yönünden milletler içerisinde ön planda olan
bir millettir. Türk milletinin teşkilatçılığı bugünde önemli bir 4. Günlük hayatta bu ve benzer olaylarla karşılaşmak mümkün-
değerdir. Metinden de anlaşıldığı gibi metnin yazıldığı dönem- dür. Ancak sonuç buradaki gibi olmayabilir. Çok daha acı
de Türk milleti savaşçı bir millettir. Metinin yazıldığı dönemde sonuçlar doğurabileceği gibi daha basit ve giderilmesi mümkün
Türklerin savaşçılık özelliği önemli bir değerdir. Bugünde Türk sonuçlar da doğurabilir.
milleti savaşma yeteneği ve ordusunun gücü ile önemli bir güce 5. Bu insani bir zaaftır. İnsan ne kadar kazanırsa kazansın gözü
sahiptir. Savaşçılık değeri bugün de önemli bir değerdir. Bence hep daha fazlasındadır ve bir türlü doymaz. Ancak kazandıkla-
destanın yazıldığı dönemde Türk milletine ait değerler günün rını çoğu zaman yemeden ölür. Oysa insanlar ihtiyacı kadarına
şartlarına uygun olarak değişmiş olmakla birlikte bugün özünü razı olsa dünyada aç insan da kalmaz ve daha mutlu bir dünya
korumaktadır. Çünkü bu değerler Türk milletini diğer milletler- tesis edilmiş olur vb.
den ayıran değerlerdir.
5. Kurt motifi okuduğumuz destanda önce merhamet özelliği Etkinlik No.: 165
ile verilmiştir. Bence bunu metinde dişi kurdun yaralı çocuğa 1. Edebî eserler onları ortaya koyan sanatkârın hayatından derin
yardım etmesinden ve onu kurtarmasından anlıyoruz. Kurt izler taşır. Seçilen konulardan sanatçının üslubuna varıncaya ka-
motifi; dişi kurdun yaralı gençle evlenmesi, gebe kalması ve on dar eserin her bir satırında bu etki kendini gösterir. Dolayısıyla
çocuk doğurması Türklerin yeniden çoğalışı ile ilgili özelliği ile Dağlarca’nın, tarihin ilk dönemlerinden beri askerlik mesleğiyle
verilmiştir. bütünleşmiş kahramanlık temasını çokça işlemesi ve bu temayı
Bence kurt motifi hem Göktürk hem de Uygur destanlarının okura aktarmada en elverişli edebî tür olan destan türünde pek
önemli bir motifidir. Anlatıcının yerinde olsaydım metinde çok eser vermiş olması gayet doğaldır.
kurt motifinin yanında rüya motifini de kullanırdım. Aşine’ye
bir rüya gördürürdüm. Bence anlatılanlar Aşine’nin rüya gör- 2. a) Şairin Çanakkale Savaşları hakkındaki ifadeleri aslında bu
mesi ve rüyada gelecekten haber vermesi ile birleştirilirse daha destanın yazılma gerekçesidir. Okuduğumuz metinde geçen
anlamlı kılınacaktır. Rüya motifi Oğuz ve Uygur destanlarında Asteğmen Abdurrahim gibi birçok şehit ve gazinin destanlaş-
önemli bir motiftir. Bana göre bu destanda da rüya motifin mış hikâyesinin ve savaşla ilgili en ince detayların anlatılma
kullanılması yerinde olacaktır. amacı bu fedakârlık ruhunu sonraki nesillere aktarmaktır.
Çanakkale Destanı’nı Yeni Türkiye’nin Önsözüdür şeklinde
Etkinlik No.: 163 tanımlayan şair, yalnızca edebî bir eser ortaya koymamış,
seçkin örneklerden derlediği kahramanlık hikâyelerini tarihî
1. İki efsanede de baş kahramanlar soylu bir aileye mensuptur. bir laboratuvar mahiyetinde okurlarına sunmuştur. Ülkenin
İki efsanede de babalar kızlarını korumak için bir kule yaptırmıştır. tamamının Çanakkaleleşmesi bir bakıma şairin idealidir.

788