Page 789 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

CEV
CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
sözüne inanıp canlarına kıymaları sıradan bir durum olarak hikâyelere, şiirlere, şarkılara konu olan İstanbul gibi başka bir şe-
verilmiştir. Burada herhangi bir sorgulama ve açıklama yapma hir yoktur. Kendisinden önce ve sonra tarih sahnesinde parlayıp
ihtiyacı hissedilmemiş, detaya girilmeyerek basit bir anlatım ter- sönen nice şehrin aksine İstanbul her zaman göz kamaştırıcılığını
cih edilmiştir. Âşıkların kavuşmasına engel olan kadının sözleri- sürdürmüş, insanlar var oldukça yaşayacak, arzulanacak ölümsüz
nin sorgulanması, araştırılması anlatımda ön plana çıkarılmamış, bir şehir olarak anılacaktır.
böylece okurun bu bölümde olumsuz bir izlenime kapılmasının
da önüne geçilmiştir. Etkinlik No.: 161
4. Âşıkların mezarlarında biten gül fidanlarından biri Ferhat’ı diğeri 1. Anlatılan olay bugün yaşansaydı, olayın çözümü için sosyal
Şirin’i, güllerin kavuşmasına mani olan diken ise âşıkları hayat- medyada tartışma grupları oluşturulur, konunun uzmanlarının
tayken bir araya getirmeyen engelleri temsil etmektedir. Ümidini düşüncelerini ifade etmeleri sağlanırdı. Yapılan tartışmalar ile
yitirmeden imkânsızı başarma gayretiyle aşkına kavuşmak iste- bir çözüm önerisi oluşturulurdu. Mimarbaşının iskele kurma
yen Ferhat ile sevdiğinin yolunu gözleyen Şirin’in önlerine koyu- sistemi, mimarların kullandığı çok gelişmiş bilgisayarlar ile
lan engellerle kavuşamaması, ölümlerinden sonra mezarlarında 3 boyutlu olarak modellenir ve çözülürdü. Böylelikle iskeleler-
biten güllerin de kavuşamamasıyla tamamlanmıştır. den dolayı caminin açılması on yıl gecikmezdi. Ayrıca mimar-
Sonuç olarak iki âşığın ölümüyle anlatım noktalanmamış; sev- başının endişelerini gidermek için yine teknolojiden faydalana-
gilerinin, kavuşma gayretlerinin ve buna engel olan durumların rak simülasyonlar yapılır, hangi problemlere ne gibi çözümler
ölümlerinden sonra da devam ettiği birtakım temsiller yoluyla üretileceği belirlenir ve betonu çok çabuk donduran harç gibi
anlatılmıştır. Altı çizili ifadede olduğu gibi böyle bir anlatımın kimyasal katkılar ve diğer teknik gelişmelerin yardımıyla cami-
tercih edilmesi, metni sıradanlıktan kurtarıp ilgi çekici bir hâle nin temeli ve kubbesinin istenilen sağlamlıkta olması sağlanırdı.
getirmiştir. 2. İslam dinine göre kişinin yaptığı iyilikler, hayırlar ve hayratları-
nın sevabı ölümünden sonra da devam eder. Böylelikle yapılan
Etkinlik No.: 159 bütün güzel ameller bitmeyen bir hazineye dönüşür. Müslü-
1. İyilik her zaman bir eylemde bulunma etrafında oluşmaz. Ba- manlar hem Hz. Allah’ın rızasına kavuşmak hem de sosyal
sorumluluklarını yerine getirmek için geleceğe miras bıraka-
zen de kötü olan şeye yaklaşmama olarak kendini belli eder. Bu
bağlamda ağaçların Hz. İbrahim’in yakılması kötülüğüne katıl- cakları eserler vücuda getirirler. Böylelikle hem adları asırlar
mamaları da iyilik kapsamında değerlendirilebilir. boyu yaşar hem de amel defterleri kapanmadan hesap gününü
beklerler. Bundan dolayı hayır ve hasenatın (yararlı, iyi, güzel
2. Adalet en çok kötülüğün (suçun) cezasını vererek kendini belli işler.) kalıcı olmasına önem vermişler ve bu kalıcılığı sağlayacak
eder. Adaletin sağlandığı bir ortamda yetişen nesilden suça bir anlayışla vakıflar kurmuşlardır. Bir eser ne kadar uzun süre
meyilli insan çok nadir olarak çıkar. Böylesi toplumlarda hak- ayakta kalırsa hayır sahibi için o kadar güzel neticeler verir.
sızlığa uğrayan birine karşı iğde ağaçları gibi davranılmaz. Linç Herkes nasıl olsa bir gün ölecek. O zaman öldükten sonra da
kültürü de devre dışı kalır. iyiliklerle hatırlanabilmek için insana düşen sağ olduğu zaman-
3. İyilik ve doğruluk; kızgın zemini bahçe, ateşi su, odunu balık da kendini asırlar ötesine taşıyacak iyilikler yapmasıdır. Şairin
yapacak kadar değerli özelliklerdir. Yapılan her iyilik, karşısın- dediği gibi: Bâki kalan bu kubbede bir hoş seda imiş. dedirtebil-
daki kötülüğü söndürecek bir su hükmündedir. Doğruluktan mektir bütün mesele.
ayrılmayan insan yaşadığı ortamı yeşil bir bahçe gibi canlı ve 3. a) Efsaneler bir milletinin sözlü kültür ortamında ortaya çıkar.
bereketli kılar. Efsanelerde toplumları veya bireyleri etkileyen olaylar an-
latılır. Efsaneler ortaya çıktığı/oluştuğu toplumun kültürel
Etkinlik No.: 160
özelliklerini, hayat anlayışlarını, bakış açılarını, hissedişlerini
1. İstanbul’un Fetih Destanı adlı eserde, ateş, mağara ve rüzgâr söz- kısaca toplumsal hafızasını nesiller arasında aktarır. Anlatı-
cükleri Ergenekon Destanı’nı çağrıştırmaktadır. Dağın körükle- lan olay bu yönleriyle efsaneye konu olmuştur. Bir caminin
rin rüzgârı ile eritilmesi, yüklü bir hayvanın geçebileceği kadar toplumsal işlevi düşünüldüğünde birleştirici yönü olması,
bir yolun açılması olaylarını anımsatması mitolojik döneme ait bir eğitim kurumu fonksiyonu üstlenmesi ve sosyal hayatın
bir çağrışımdır. Ayrıca İstanbul’un Fethi’nde Fatih Sultan Meh- merkezinde olmasından dolayı caminin yapımı efsaneleşmiş-
met’in gemileri karadan yürütmesine de bir atıf söz konusudur. tir. Son derece estetik, güzel, etkileyici bir mimari eser olan
Su olup yürüyelim gayrı, / Kartal olup uçalım. dizelerinde de Divriği Ulu Cami’nin yapılışının bir efsaneye konu olması
kahramanların yırtıcı kuşa benzetilmesi onların savaşçılıkları- toplumun estetiğe ve güzel esere verdiği değeri göstermekte
nın bir işareti olarak görülebilir. ve Divriği Ulu Cami’nin yapılışının bir efsaneye konu olması
2. Okuduğunuz şiirde Türk destan geleneğine ait izler görülmek- bu güzel eserin sözlü kültürde de kalıcılığını sağlamaktadır.
tedir. Geleneksel anlatımlara doğrudan atıflar yanında Ve bir b) İlişkilendirilebilir. Çünkü: Sözlü kültürün bir ürünü olan
yeryüzü arzusu, gök kadar dizesi ile destanlarımızda vurgulanan efsanelerde toplumları ve bireyleri etkileyen olaylar top-
cihan hâkimiyetinin bir tezahürü olan Gökyüzü çadırımız, güneş lumsal hafızada dilden dile, sözden söze, gönülden gönüle
ise bayrağımız olsun. idealinin bir yansıması görülür. ve nesilden nesle aktarılarak yer alır. Bu aktarım esnasında
sözlü kültür ürünleri değişime uğrayarak gelişir. Bu deği-
3. Kardeşliğe aşka, şimlerden dolayı aynı konuyu anlatan farklı efsaneler ortaya
Kapanmış kapıları açalım.” mısralarında kardeşlik, kahraman- çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu farklı efsaneler vücut bulduğu
lık, hoşgörü, adalet, özgürlük değerleri verilmiştir. ortamın kültüründen, hayat anlayışından etkilenir. Her
Kader yazısından değil insanlar yazısından, insanın farklı bir bakış açısı, hayatı algılayışı, değer ve ahlak
Yaşamanın gizlerini seçelim. mısralarında insana saygı, birlik kabulleri bulunur. Bu farklılıklar efsanenin anlatılmasına etki
ruhu değerleri verilmiştir. eder. Kulaktan kulağa oyununda, nasıl her defasında anahtar
Ve bir yeryüzü arzusu, gök kadar. mısrasında yurt, millet, vatan söz değişirse sözlü kültür ürünlerinde de böyle değişiklikler
görülür ve bu değişikliklerin temelinde insanların, toplumla-
sevgisi, ulusal bilinç kazandırma ve geliştirme değerleri veril- rın hayat anlayışlarındaki farklılıklar yatmaktadır.
miştir.
Getirdiğim güçler ki, haktır, sevgidir, Etkinlik No.: 162
Dünyanın ilk gününden son gününe. mısralarında hakkaniyet, 1.
sevgi ve saygı değerleri verilmiştir. Okuduğumuz destanda dişi kurdun yaralı çocuğa bakması, onu
iyileştirmesi, kurt sütü ile beslemesi, onunla evlenmesi, ondan
4. Şair için İstanbul maviliklerin altında ve üstünde dolaşan bir gebe kalması, genci düşmanlarından kaçırması ve on çocuk do-
gemi gibidir. Yedi yelkeninde yedi iklim görülür. Bugünkü ğurması olağanüstü ögelerdir. Bu olağanüstü ögelerin metinde
İstanbul’un yedi tepe üzerine kurulduğuna atıf yapılarak böyle kullanılması okuyucuda dikkat ve merak duygusu uyandırmış-
bir benzetme yapılmış olabilir. Geminin rüzgârı hürriyettir. Bu tır. Bence destandaki olağanüstü ögeler anlatımı olumlu yönde
gemi, bir ucu tarihte, bir ucu gelecek zamanda olan bir kahra- etkilemektedir. Metinde anlatılan olaylar bu ögeler sayesinde
man gibidir. Hiçbir şehir İstanbul kadar övgüye ve ona duyulan okuyucunun duygu ve düşüncesinde canlanır. Bu ögelerin
arzuya mazhar olamamıştır. Olağanüstü tasvirlere, efsanelere, metinde kullanılması anlatılanların daha kolayca anlaşılmasını

787