Page 784 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
kişilerin toplum içindeki durumunu, konumunu etkileyen bir b) Aile içinde karşılıklı sevgi, saygı ve güvenin olması gerekir. Bu
unsurlardır. Kahramanın kılık değiştirmesinin olayların seyrini özellikler aileyi meydana getiren eşlerin her ikisinde olması
dolayısıyla olay örgüsünü değiştirmesi doğaldır, şeklinde ikinci gerekir. Ailelerin sırları olabilir ve bu sırlar aile içinde kalma-
bir cevap da eklenebilir. lıdır. Çobanın karısı eşinin sırrını (babası da olsa) başkalarına
anlatmıştır. Çoban da eşine güvenmediğinden hazinenin saklı
3. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak aşağıdakine benzer olduğu yere eşini götürürken eşinin gözlerini bağlamıştır. Bu
açıklamalar yapılabilir: durum eşler arasındaki güvensizliği göstermektedir. Aile için-
Metnin inandırıcılığını artırmaktadır. Çünkü yaşlı kadın onu de sır olabilecek hususlar üçüncü şahıslara anlatılmamalıdır.
oğlu sanmıştır. Bir annenin kendi çocuğuna davrandığı gibi onu Aile olmak sır saklamayı, birbirine güvenmeyi, saygı ve sevgiyi
yatırmış, yedirmiş ve beslemiştir. Böylelikle kalede daha rahat gerektirir.
hareket edebilmesinin inandırıcılığı sağlanmıştır.
Etkinlik No.: 142
Etkinlik No.: 140
1. a) Işıktan doğan beş çocuktan biri olan Bögü Kağan’a herkes
1. Efsaneler dinî motif taşır, efsanelerde kutsal ögelere yer verilir çocukluğundan itibaren saygı duyar. O güzellik, zekâ ve
ve efsanelerin inandırıcılık özelliği vardır. Bu özellikleriyle efsa- yetenekleri bakımından dikkat çeken biridir. Onun sabrı, ira-
nelere uydurulmuş metinler demek zordur. Metinde şekerin tuza desi, ileri görüşlülüğü diğerlerinden üstündür. Ayrıca bütün
dönüşmesi olağanüstü bir olaydır. Ortaya çıktıkları coğrafyada milletlerin dil ve yazısını bilir. Hakan seçildiğinde de halkına
önemli olan kişi, nesne ya da mekânların gizemini çözemeyen yakışan bir lider olur.
insanlar tarafından yapılan yorumlardır. Çoğu zaman yaşanmış Milletlerin geleceği ile liderleri arasında çok yakın bir ilişki
olaylardan beslenerek anlatılırlar. Bu nedenle tamamem kurgu söz konusudur. Tarihin ilk zamanlarından bugüne kadar
ya da gerçek deme imkânı yoktur. Sözlü kültürün zenginlikleridir. güçlü liderler çıkaran milletler dünyaya yön veren devletler
2. Bu dünyadan göçüp gitmiş ancak toplumda hâlâ saygı duyulan ve imparatorluklar kurmuşlardır. Türk milleti de çıkardığı
büyük liderler ile cihan devletleri kurmuştur. Karizmatik
insanların öğretilerine, yaşayışına, öğütlerine uygun olmayan liderler devletleri ile dünyaya hükmederken, yeterlik ve
davranışlar içinde olursak değer verdiğimiz o insana layık donanıma sahip olmayan liderler ise devletlerini yok olma
olamayız ve onun ruhunun incinmesine sebep oluruz. noktasına getirmektedir. Okuduğumuz metinde de görüldü-
3. İnsana özgü gerçeklik sözünden somut, yaşanan gerçeklik anla- ğü gibi yeterlik ve donanıma sahip olan bir hakanın yönettiği
şılmalıdır. Ancak insanın hayalleri, tasarıları, içsel çatışmaları Uygurlar doğudaki bütün ülkeleri hakimiyetleri altına aldılar.
da insana özgü gerçeklik bağlamında değerlendirilir. b) Bögü Kağan, Çinlilerden Nom kitaplarından anlayan ve ad-
4. Efsanedeki olayın doruk noktası, en heyecanlı yeri, kervanın larına tüvinyan denilen din adamlarını göndermesini istedi.
İstanbul’a dönüp padişahın ve devlet erkânının huzurunda yü- Nom, Çinlilerin din kitaplarının adıdır. Bögü Kağan’ın böyle
kün açılması ve tuz değil de şeker olduğunun anlaşıldığı andır. bir karar alması bence olumsuz bir karardır. Böğü Kağan’ın
Herkes heyecanla yükün tuzken nasıl şeker olduğunu merak bu kararı almasında yeryüzünü zapt etmesi ve karşısında du-
ettiğinden heyecanın zirve noktası burasıdır denebilir. racak kimsenin kalmaması etkili olmuştur. Çünkü insanın en
5. Suskun Baba savunmasız anı, kendini en güçlü gördüğü andır. Gurur ve
Şeker Baba kibir insana yanlış kararlar aldırabilir. Kendine aşırı güvenen
Bögü Kağan, milletini olumsuz anlamda etkileyecek bir ka-
Şekeri Tuza Dönüştüren Derviş rarı çok fazla düşünmeden almıştır. Din değişikliği gibi çok
6. Padişah, yükün tuz olduğunu görünce çok sinirlenebilir ve önemli kararlar alınırken daha dikkatli davranılmalı, olgu
sorumluları cezalandırabilirdi. bütün açılarıyla incelenmeli ve milletin her kesimi ile görüş-
meler yapılarak bir karar alınmalıdır. Çin’e elçiler gönderme
Etkinlik No.: 141 kararını tek başına alan ve kurultayı toplamadan, kimseye
danışmadan elçilerini Çin’e gönderen Bögü Kağan, telafisi
1. a) Bayındır Han, hırslı, etrafındakileri küçümseyen, çabuk öf- mümkün olmayan bir hata yapmıştır. Bu nedenlerden dolayı
kelenen, akrabalık bağını kötüye kullanan bir yönetici özelliği ben böyle bir kararı almazdım. Türk milleti kamlara çok de-
göstermektedir. ğer veriyordu. Kamların bir anda gözden düşmesine yol açan
b) Bir yönetici: Duygularına hâkim olmalı, yönetimi altındaki bu karar, Uygur toplumunda büyük yaralar açmıştır.
insanları asla küçümsememeli, 2. Çin ülkesinden Nom kitabını çok iyi bilen ve Maniheizm di-
Bir sözü vermeden önce etraflıca düşünmeli, nine hâkim kişiler Uygur ülkesine geldiler. Bunlar Uygur din
Bir işin bütün alternatiflerini ve sonuçlarını göz önünde bulun- adamları kamlarla tartışmalara girdiler. Bu tartışmaları kamlar
kaybetti. Bu tartışmalardan sonra Uygurlar kendi dinlerini
durmalı, bırakarak Çinlilerin dini olan Maniheizm’e girdiler. Uygurların
Başkalarının özel hayatına karışmamalı, din değiştirmesi zaman içerisinde Uygurlarda sosyal, kültürel,
Hırs ile hareket etmemeli, askerî ve ekonomik hayatta büyük değişikliklere yol açtı. Bu
Pişman olacağı işler yapmamalı. değişikliklerin çoğu olumsuz özellikler taşımaktadır. Bu de-
ğişikliğin tek olumlu yanı ise Uygurların kâğıdı ve matbaayı
2. Bir yönetici etrafındaki insanlara değer vermeli ve asla o in- kullanması olmuştur.
sanları küçümsememelidir. Çobanın annesini küçümsemesi ve
“Nasıl olsa yapamaz.” diyerek olmadık şartlar öne sürmesi bir Maniheizm dini Uygurları zaman içerisinde yok olma noktası-
yöneticinin yapmaması gereken şeylerdir. na getirmiştir. Çünkü bu din Uygurlara uygun bir din değildir.
Ben olsaydım çobanın annesini dikkatlice dinler, istediği şeyi Türkleri Türk yapan bütün değer yargılarına karşı olan bu din,
Türklerin savaşçı ve teşkilatçı yönünü yok etmiştir. Millî bir din
uygun bulmasam da bunu ona hissettirmez ve kızımı vermek olan Gök Tanrı dininden Çinlilere ait bir din olan Maniheizm’e
istemiyorsam kesin bir dil ile reddederdim. geçen Uygurların kendi değer yargılarından kopacağı aşikârdır.
3. Bayındır Han, hazinenin yerini öğrenmek için kızını kullan- Maniheizm Uygurların Çinlileşmesine neden olmuştur.
mış, sonuç alamayınca da sarayında tertip düzenlemiştir. Bir 3. Bögü Kağan’ın kardeşleri de aynı onun gibi kutsal bir şekilde
yöneticinin bu kadar mal hırsına sahip olması kötü bir şeydir. dünyaya gelmişti. Halk ve yöneticiler Bögü Kağan’a duydukları
Çabucak öfkelenmesi istemediği, sonradan pişman olduğu bir saygıyı diğer kardeşlere de duyuyorlardı. Bir kağanda bulunması
iş yaptırmıştır. Hırs ve öfke insanlara zarar veren iki huydur. gereken en önemli özellikler; sabır, irade ve ileri görüşlülüktür.
İnsanların, özellikle de bir yöneticinin hırstan ve öfkeden uzak Bu özellikler metinden anladığımız üzere Bögü Kağan’da fazla-
durması gerekmektedir. sıyla mevcuttur. Kağan olmak isteyen kardeşte de bu özellikler
4. a) Aile kavramı karşılıklı sevgi, saygı ve güvene dayanır. Çoba- muhakkak bulunmalıdır. Kağanın dost ve düşman halkların
nın eşinin gözlerini bağlaması bir güvensizlik göstergesidir. dillerini ve yazılarını bilmesi gereklidir. Bögü Han gibi kağan ol-
Çobanın eşine güvenmesi gerekirdi. Tabii bu güvenin karşı- mak isteyen diğer kardeş de bunları bilmek zorundadır. Ülkesini
lıklı olması gerekir. adaletle yöneten Bögü Kağan gibi diğer kardeş de adil olmalıdır.

782