Page 782 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
5. Aşk: Marangozluk yapan delikanlı ve Diyarbakır Beyi’nin dün- 4. a) Temayı güçlendirmekte daha etkili olmuştur. Konunun bu
yalar güzeli kızı şekilde ilerlemesi, Demircioğlu’nun daha güçlü olduğu hâlde
Sevgi: Marangozluk yapan delikanlının annesi Köroğlu’na katılma olasılığını zayıflatarak olaya heyecan
Merhamet: Marangozluk yapan delikanlının annesi ve Diyar- katmış ve okuyucunun dikkatini çekerek metnin tansiyonunu
bakır Beyi yükseltmiştir.
Öfke: Marangozluk yapan delikanlının annesi b) Başvururdum. Bu hile değildir. Bilgiyi kullanmaktır. Sına-
Etkinlik No.: 132 madır.
Başvurmazdım. Kuvvetimle yenmeye çalışırdım.
1. Herhangi bir milletin mensubu olan kişiler hangi mevki ve
makamda olursa olsunlar milletinin çıkarları için bütün ben- 5. Köroğlu destanının önemli kahramanlarından biridir Demir-
likleri ile mücadele etmelidir. Söz konusu vatansa gerisi teferru- cioğlu. Destanın her kahraman için anlatılan bir parçası vardır.
attır. Okuduğumuz metinden çıkardığımız yargı günümüzde Köroğlu’nun adamlarının da en az Köroğlu kadar kuvvetli ve
önemini artırarak devam ettirmektedir. Okuduğumuz destanın mert olduğunu vurgulamak içindir.
kahramanı olan Alp Er Tunga gibi milleti ve vatanı için son 6. Köroğlu’nun yerinde olmak isterdim çünkü ana karakter
nefesimize kadar çalışan çabalayan bireyler olmak en önemli Köroğlu’dur ve neticede de kazanan odur.
amacımız olmalıdır. Güçlü olduğu hâlde Köroğlu’na özgür iradesiyle katılmış olması
2. Metnin 1. paragrafında Alp Er Tunga’nın fiziksel ve ruhsal sebebiyle Demircioğlu’nun yerinde olmak isterdim.
betimlemesi yapılmıştır. Alp Er Tunga arslan yeleli, servi boylu Demircioğlu’nun yerinde olmak isterdim çünkü Demircioğlu
daha mert ve daha güçlü bir kişiliktir. Bu metnin temasının
idi. Saldırırken timsah kadar cesur, av avlarken erkek arslan gibi
çevik, vuruşmada savaş fili kadar kuvvetliydi. Yürüdüğü zaman oluşmasında etkili olan da Demircioğlu’dur.
yeri sarsıyor, art arda attığı oklar vınlayarak göğü inletiyordu.” Etkinlik No.: 134
Bu cümleler onun fiziksel betimlemesini oluşturur. Dostlarına
umut veren, kut veren dili, düşmanları için keskin bir kılıç idi. 1. Olaya hareketlilik kazandırmış, çarpışma ihtimali gerilim mey-
Bilgelikte ondan üstünü yoktu. Yüreği derya kadar geniş, eli ise dana getirmiş, okuyucu/dinleyicinin dikkatinin olay üzerine
yağmur yağdıran bulut kadar cömertti. Bu cümleler ise onun yoğunlaşmasını sağlamış ve merak duygusunu kamçılamıştır.
ruhsal betimlemesini oluşturur. Gerçek hayatta ve günümüz 2. a) Muhtemel cevaplar şunlardır:
dünyasında Alp Er Tunga gibi bir karaktere rastlamak imkân- Bir insan; ilerlemiş yaşına, hayat tecrübesine, bulunduğu
sızdır. Destanlardaki kahramanların çoğu olağanüstü özellik konuma ve sahip olduğu maddi güce rağmen isabetli kararlar
ve güçlere sahiptir. Milletler kendi kahramanlarını olağanüstü alamayabilir. Daha genç ve deneyimsiz biri aklını daha iyi
güçlerle donatarak yenilmez hâle getirmiştir. Onların başarıları kullanarak doğru tercihler ortaya koyabilir. Bu nedenle onla-
millet oluşumunda mihenk taşı olmuştur. İnsan olumlu ve rın görüşleri de dikkate alınmalıdır.
olumsuz özellikleri bünyesinde taşıyan bir varlıktır. Kurgu bir
metin olan okuduğumuz bu destanda ise karakterler ya kusur- Öğüt dinlemeyen biri ancak başına bir felaket gelince akıllanır.
suz derecede olumlu ya da tamamen olumsuz özellikler taşı- Başarıya ulaşmak için doğru bir hedef belirlenmeli, uygun
maktadır. Bu da gerçek hayatla uyum taşımamaktadır. stratejiler geliştirilmeli ve hayatın gerçeklikleri göz ardı edilme-
3. a) Okuduğumuz metinde olaylar Kaz Oynı, İle Suyu, Dihistan, melidir.
Dihistan Kalesi, Rey, Buhara, Semerkant, Çac ve Gang gibi b) Olayla atasözleri arasında bağlantı görüyorum. Çünkü olayın
yerlerde gerçekleşmiştir. Destanda olayların geçtiği yerle- sonunda Akılay’ın öneri ve uyarılarının babasının düşün-
rin çoğu günümüzde de bulunan yerlerdir. Okuduğumuz celerinden isabetli olduğu görülmüştür. Bu durum aklı iyi
destanda geçen ana olay; Türkler ve İranlılar arasındaki Alp kullanmakta yaşın bazen önemli olmadığını gösterir. Kimi
Er Tunga döneminde gerçekleşen mücadele ve savaşlardır. zaman yaştan daha önemli olarak olgunluk, olaylara bakış
Metinde geçen olaylar Saka Türkleri hükümdarı Alp Er Tun- açısında isabetli olma, anlayıp dinleyerek fikir ve strateji
ga döneminde gerçekleşmiştir. Alp Er Tunga, Peşeng, Kaz, geliştirme becerisi vs. ön plana çıkabilir.
Kubad, Barman, Zâl, Zev, Rüstem, Keykâvus okuduğumuz
destanın kahramanlarıdır. Okuduğumuz destan ilahi bakış 3. Muhtemel cevaplar şunlardır:
açısı ile yazılmıştır. Manas gibi davranırdım. Çünkü olgun insan, iç çatışmaların-
b) Günümüzde isimleri değişmiş olmalarına rağmen çoğu yer dan başarıyla kurtulmuş, bağışlayıcılık meziyetine sahip olan,
bugün de var olan yerlerdir. Kaz Oynı, günümüzde Kazvin erdemli kişidir.
şehri olarak adlandırılmaktadır. Şooruk Han gibi içinde olumsuz düşünceler besleyen kişilere
4. Milletinin düştüğü kıtlık ve savaş Alp Er Tunga’yı derinden ibret olması ve onun insanlara karşı yaptığı kötülüğün karşılık-
sız kalmaması için onu en sert biçimde cezalandırırdım
etkilediği gibi okuyucuyu da derinden etkilemektedir. Çünkü 4. Gurur-tevazu/yüce gönüllülük, açgözlülük-kanaat, bencillik-
millet sevgisi en önemli sevgilerdendir. Çok sevdiği milletini akıl, hilekârlık-zekâ, kıymet bilmeme-vefa vs.
korumak için ateşkes yapmak zorunda kalan Alp Er Tunga’nın
yaptığını her yönetici yapardı. Metnin son bölümlerinde de Etkinlik No.: 135
görüldüğü gibi Alp Er Tunga bozguna uğramanın, kaybetme-
nin acısını benliğinde tüm gerçekliği ile hissetmiştir. Ateşkes 1. Temel çatışma, iftiraya uğrayan Sarıkız’ın suçsuz olduğu hâlde
imzalamak zorunda kalmıştır. Kendini milletine ve onun toplum baskısına direnemeyen babası tarafından öldürülmek
mutluluğuna adamış Alp Er Tunga’nın yaşadığı duyguları tam istenmesi ve terk edilmesidir.
anlamıyla benliğinde hisseden bir insan, Alp Er Tunga gibi 2. Sarıkız’ın babası üzgündür ve kızını öldürmek istememektedir.
davranırdı. “Söz konusu vatansa gerisi teferruattır.” bilincinde İç çatışmasının kaynağı aynı anda ortaya çıkan karşıt iki duy-
yetişenler için Alp Er Tunga örnek alınacak bir karakterdir. gudur. Asıl niyeti iftiraya uğramış olan kızını kurtarmaktır, onu
Onun yaptıkları ve yapamadıklarından çıkarılan dersler okuyan cezalandırmak değildir, kızına kıyamaz.
herkesin hayatına yön verecektir. Onun yerinde ben olsaydım kızımı dinler, ona inanırdım; onu
Etkinlik No.: 133 terk etmezdim ve kızımın arkasında durarak iftira atanlara
gerekli cevabı verirdim.
1. a) İşte o günden itibaren Demircioğlu da Köroğlu’nun delileri 3.
arasına katılmış olur. Kavram Düzleminde
b) Ben senin arkadaşın olmak isterim. Yoksa sen beni zorla esir İdeal Değerler Karşıt Değerler
edemezsin. İftira atmamak İftira atmak
2. Köroğlu’nun aklını kullanması ve Demircioğlu’na oyun etmesi
etkili olmuştur. Emanete sahip çıkmak Emanete göz dikmek
3. Dostluk, mertlik, sözünde durma vb. Dedikodu yapmamak Dedikodu yapmak

780