Page 800 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 196 2. Servetifünun edebiyatında hâkim olan özellikler duygulardır.
Hayallere ve hayal kırıklıklarına çokça yer verilir. Toplumsal
1. Metin sade bir dille kaleme alınmıştır. Yabancı sözcük ve tam- konulardan uzak durulmuştur. Metinde de can sıkıntısı, mut-
lamalar metinde yok denecek kadar azdır. Tanzimat Dönemi suzluk, hayaller, gerçekler ve gerçeklerin acıtması anlatılmıştır.
sanatçıları “Toplum için sanat” görüşünü benimsedikleri için
eserlerini sade bir dille yazmışlardır. Konuşma dilini yazı diline 3. Eylül ayı sonbahardır ve kışın gelişinin habercisidir. Edebi-
aktarmışlardır. yattaki yeri hayallerden sıyrılmanın, hakikatle yüzleşmenin,
2. a) Ahmet Mithat okuyucuyu bilgilendirmek istemektedir. Bu ölüm-doğum döngüsünün göstergesidir. Hava gibi insan duygu-
ları da olumsuz değişim göstermektedir. Bu ayda içe kapanma,
yüzden kendini bir öğretici gibi görmekte, bunu da romanına bireyin kendi içine yönelmesi gibi ruhsal değişimler görülmek-
yansıtmakta, böyle bir anlatım tercih etmektedir. tedir. Kısacası eserdeki kahramanların mutsuzluğuna, değişen
b) Yazarın olayı keserek okuyucuya bilgi vermesi kimi zaman ruh hâllerine uygun bir isim olmuştur.
okuyucuyu olaydan uzaklaştırabilir. Bu durum roman için bir
kusur sayılır. 4. Doğa, mekân ve zaman unsurları ahenkli bir bütün oluştururlar.
c) Hayır kullanmazdım. Bu anlatım yolu bence romana uygun Boğazı şairane bir dil ile memnuniyet ve mutlulukla bağdaştırır.
değildir. Çünkü roman olay ağırlıklı bir metindir, öğretici bir Sonbaharın gelişiyle birlikte yağmurlar başlar. Zamanı çirkin bir
metin değildir. doğa olarak gösterir. Köşkü yağmurla beraber çamur ve mutsuz-
Evet kullanırdım. Okuyucunun kitabın kurmaca olduğunu luk olarak betimler.
unutmamasını sağlamak için. Ayrıca böyle bir anlatım, oku- 5. Hayaller ve gerçekler çatışması anlatımdaki tekdüzeliği ortadan
yucuyu kitapla etkileşim içine sokar. Okurun metinle olan kaldırmıştır. Metnin inandırıcılığını ve okuyucu üzerindeki et-
bağını artırır. kisini artırmıştır.
3. Tasviri yapılan kişinin özelliklerini daha ayrıntılı vermek için Etkinlik No.: 199
sıfatlar kullanılmıştır. Canberd Bey’i farklı ifadelerle şu şekilde
tasvir edebiliriz: Selvi boylu, kocaman kemikli, siyah bıyıkları 1. Eserler döneminden ayrı düşünülemez. Edebî eserler oluştuk-
beyazla karılmış, siyah saçlı, siyah gözlü, dinç bir adamdı. ları dönemin koşullarından, toplumsal sorunlarından, kültürel
4. Deyimler; anlatıma çekicilik katmakta, düz anlamdan farklı ola- birikiminden etkilenir. Eserde Batılılaşma çabalarının insanlar
rak yan anlamlar taşımakta bu da okuyucuyu düşünmeye teşvik üzerindeki olumsuz etkileri anlatılmıştır.
etmektedir. Deyimler kısa olmasına rağmen yoğun bir anlam 2. Osmanlı, Batılılaşmayı kötü gidişe dur demekte bir adım olarak
taşıyan söz gruplarıdır. görüyordu. Tanzimat Fermanı ile Batılılaşma faaliyetleri başla-
mıştır. Tanzimat Fermanı’ndan siyasi, sosyal ve kültürel yaşantı-
Etkinlik No.: 197 mız belirgin biçimde etkilenmiştir. Metinde Şöhret Bey’in Batılı
1. a) Kişileştirme örneği: “… gözlerimde soğuk fakat hafif rüzgâr, yaşantıyı sadece taklit etmesi, moda olan her şeyi uygulaması,
şaka eder gibi, bana bir şey söylemek ister gibi beyaz, soğuk bunda abartıya kaçması eleştirilmekte; düştüğü gülünç durum-
tozlarını püskürerek dolaşıyor.” lar ele alınmaktadır.
Mecaz örneği: “Bugün içimde genç ve uyanık bir kuvvet çeki- 3. Kişiler dış görünüşleriyle değerlendirilmemelidir. Metinde Şöh-
şiyor, fakat bu kuvveti hiç uyandırmak istemem.” ret Bey’in Batı’yı taklit ederken düştüğü komik durumlar anlatı-
Benzetme örneği: “Bir haftadır bir nebat, bir ihtiyar gibi sakin lıyor. Çok dar giymesi, giyiminde abartılara kaçması dile getiri-
ve mütemadiyen uyku zamanını bekleyen bir halim vardı.” liyor. Süslü kıyafetlerle erdem sahibi olunmayacağı metinde de
b) Metinde bu kullanımlarla anlatım kuvvetlendirilmiş, metne yazar tarafından belirtiliyor.
anlam zenginliği kazandırılmış ve okuyucunun hayal gücü 4. Her edebî eser, yazıldığı dönemin özelliklerini gösterir, oluştuğu
zenginleştirilmiştir. dönemden izler taşır. Osmanlının son döneminde yazılan bir
2. Metin, yazıldığı dönemin üslubu dikkate alındığında açıklık ve eser olduğu için mecidiye kullanılmıştır. Hayır geçmez. Çünkü
akıcılık bakımından günümüzdeki üsluptan farklılık gösteriyor. günümüzde yazılan romanlarda mecidiye yer almaz. Yeni Türk
Çünkü metinde anlamı bilinmeyen kelimeler çok fazla kullanıl- lirası kullanılır.
mıştır. Bu durum da metnin açıklığını ve akıcılığını olumsuz Evet geçebilir. Yazar geriye dönüş tekniği ile Osmanlıyı konu
yönde etkilemiştir. alabilir, tarihî bir eser yazabilir, bu para birimlerine yer verebilir.
3. Mehmet Kaplan’ın bu sözünde anlatılmak istenen şudur: Yaza- Yazar içinde yaşadığı çevreyi ve zamanı eserlerine daha iyi yan-
rın kullandığı kelimeler, sanat endişesi, cümle kuruluşundaki sıtır. Bu nedenle eserler yazıldıkları dönemden bağımsız düşü-
özellikler bize üslubu hakkında gerekli fikri verir. Duygular ve nülemez.
düşüncelerle yazma isteği birleşirse o metin başarılı olur. Bir me- Etkinlik No.: 200
tinde anlatımın açık, akıcı, duru, yalın olması metnin yazarının
üslubunu yansıtır. 1. İdealize edilen bir tip olarak Ali Bey karşımıza çıkar. Çok iyi bir
4. a) Birini bir yere gelmesi için çağırmak: Davet etmek- Arkada- eğitim almış ve ahlak açısından iyi yetiştirilmiş bir gençtir. Ra-
şımı ders çalışmak için bize davet ettim. Gözlerinde sevinç hat bir çocukluk geçirmiş ve ailesi özellikle de babası tarafından
ve istek belirmek: Gözleri parlamak- Sınavdan aldığı puanı el üstünde yetiştirilmiş bir tiptir. Özel öğretmenler eşliğinde dil
duyunca gözleri parladı. öğrenmiştir. Günümüz ideal insan tipiyse toplumsal sorumluluk
Bir işi yapacağını kesinlikle bildirmek: Söz vermek- Ödevleri- ve paylaşma duygusu gelişmiş, davranışlarında kişisel çıkarlar
ni yapacağı konusunda annesine söz verdi. değil toplum çıkarları ön planda olan, üretken, kurallara uyan,
Çok heyecanlanmak: Kalbi çarpmak- İzmir’e gideceğimizi insana değer veren, hak ve adalet duyguları gelişmiş bir tiptir.
duyunca adeta kalbim çarptı. Ali Bey döneminde bireysellik ön plandayken günümüzde top-
b) Bu kullanımlarla metnin anlatımı daha etkili ve güçlü hâle lumsal fayda ön plandadır.
gelmiştir. 2. Metin devrin sosyal ve ahlaki hayatına bir ayna tutmaktadır. Ya-
zıldığı dönemin gerçekleri aile hayatlarında, Ali Bey’in yetiştiril-
Etkinlik No.: 198
me tarzında ve annenin eşini kaybettikten sonra acısını yaşarken
1. Metnin dönemi ve doğal olarak da dönemine uygun olarak ya- oğlunu önceliğine almak zorunda kalmasında kendini gösterir.
zarın dili ağır ve sanatlıdır. Yalnız bu eserinde metinden de anla- Ali Bey’in yetiştirilme tarzında idealize tipleri görmek de birey-
şıldığı gibi dönemine göre kullandığı dil daha sadedir. sel gerçeklik olarak dönemin özelliğidir.

798