Page 805 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli
P. 805
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
CEVAP ANAHTARLARI
lirtmek için konur.) 5. İlk cümlede “baş” sözcüğü “lider, önder” anlamında kullanılırken
İki nokta: Kendimi takdim edeyim: Meclis kâtiplerindenim. ikinci cümlede deyim içinde mecaz anlama geçerek “mutluluğa
(Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.) erişmek” anlamında kullanılmıştır. “Baş” sözcüğü bu anlamların
Üç nokta: Arabacı B…’a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat dışında da kullanılabilir:
bularak arabanın içine doğru başını çeviriyordu.
(Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazıl- • Başımda çok şiddetli bir ağrı vardı.
mak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.) • Bütün borcunu ay başında ödeyecekmiş.
Yay ayraç: Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor. • Bu devirde her şeyin başı sağlık.
(Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak • Karşıki tepenin başında küçük bir baraka var.
için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.) Etkinlik No.: 217
Etkinlik No.: 215 1. a) aklına gelmek: Hatırlamak.
eli kolu bağlanmak: Bir engel dolayısıyla hiçbir iş yapamaz du-
1. • Tam yanıma gelince elini uzattı. ruma gelmek.
Tam yanıma gelince elini uzatmadı değil.
• Öğle yemeğinden sonra biraz cesaretlendim. gözü kesmemek: Bir iş yaparken kendine veya başkasına güven-
memek.
Öğle yemeğinden sonra biraz cesaretlenmedim değil.
• Bu sabah Marsilya’ya çıktım. iki gözü iki çeşme: Sürekli ağlar durumda olmak.
Bu sabah Marsilya’ya çıkmadım değil. dişini sıkmak: Zorluğa dayanmak.
2. a) Dalgaların sesi, yağmurun güzelliği beni benden alıyordu. b) Deyimler; anlatımın daha özlü, çarpıcı ve somut biçimde
b) Haydi bakalım okula gidiyoruz, dedi. yapılmasını sağlar. Parçada bu deyimlerin yerine anlamları
kullanılsaydı çok daha düz, etkisiz ve soyut bir anlatım ortaya
3. Bütün bunları ben mi yapmışım? çıkardı.
İnsan sevdiğini aramaz mı? Deyimlerin yerine anlamlarının kullanılması, cümlenin anla-
Bu güzel şiirden etkilenmemek mümkün mü? mında bir değişikliğe yol açmazdı. Anlamdaş kelimelerin bir-
birinin yerine kullanılması gibi burada da aynı anlamı veren
Etkinlik No.: 216
iki ifadeden biri tercih edilmiş olurdu.
1.
Kelimeler İlk Okuma İkinci Okuma 2. Kelimeler Eş Anlamlısı Cümle
Bir bağ ile bağlanmış
bağlı Sadakatli . Bu gereksiz şüphelerinden
olan. kuşku şüphe vazgeç artık.
Bir şeyi muhafaza
korumak etmek. Çevrelemek, sarmak. güç kuvvet Yaşlı adam, kendinde o kuvveti
çarpışmak Tokuşmak . Savaşmak, dövüşmek. bulamadı.
Senin bu konudaki endişelerini
Uyku durumundan Gerçeklerin farkına kaygı endişe anlıyorum.
uyanmak
çıkmak. varmak. Onun kadar korkak bir adam
Kapıdaki alçak ödlek korkak görmedim.
eşik Sınır, başlangıç yeri.
basamak. O zayıf çocuğu bir türlü unuta-
Hâkim olmak, sıska zayıf mıyorum.
kuşatmak Çevrelemek, sarmak.
genişlemek.
Aydınlatmayı sağla- Yol göstermek, 3. “Gün doğmadan neler doğar.” beklenmedik bir anda güzel, olum-
ışık lu şeylerin olabileceği anlamını taşıdığı için “umut” vermek ama-
yan enerji. bilinçlendirmek.
cıyla kullanılan bir atasözüdür. Bu duyguyu işleyen başka atasözü
2. ve vecizeler de vardır:
Deyim Deyimin Anlamı Örnek Cümle
• Çıkmadık candan umut kesilmez. (Atasözü)
Türkler, zaman içinde • Allah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açar. (Atasözü)
Bir yere iyice yer-
kök salmak pek çok bölgeye kök • Dünyada ümit bir direktir. (Fuzûlî)
leşmek, yayılmak.
salmıştı. • Her şeyin yok olduğu anda bile ümit vardır. (Thales)
Zor duruma Ne zaman darda kalırsa 4. Deyimlerde organ adları sıklıkla kullanılır. Bunlardan biri de
darda kalmak
düşmek. bizden yardım isterdi. “göz” kelimesidir. Göz, insanların dünyaya açılan penceresidir.
İnsan, dünyanın güzelliklerini, olumsuzluklarını, mutluluklarını,
3. acılarını çoğu zaman bu organı vasıtasıyla bilir ve tanır. Bundan
Somut
Kelimeler Örnek Cümleler dolayı da pek çok duyguyu ifade etmek için içinde “göz” kelimesi-
nin olduğu deyimler kullanır. “Kulak” ve “burun” da deyimlerde
Buz Aramızdaki buzları bir an önce eritmeliyiz. sıklıkla kullanılan kelimelerdir.
Lütfen onun damarına basmaktan vazgeç • kulak vermek
Damar artık. • kulak tıkamak
• kulak kesilmek
Sınava hazırlık sürecinde çok kritik bir
Eşik • kulak misafiri olmak
eşikteyiz. • kulak kabartmak
4. Bu cümlede “kan” sözcüğü, bir milleti millet yapan tüm değer- • burnunda tütmek
ler anlamında kullanılmıştır. Türk milletini oluşturan dil, kültür, • burun bükmek
tarih ve millî şuur gibi tüm unsurlar “kan” sözcüğüyle somutlaş- • burun buruna gelmek
tırılmıştır. • burnu havada olmak
803
