Page 806 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 218 3. a) Dil, canlı bir yapıdır. Dili konuşan bireyler zamanla gelişen
düşünsel, sosyal birtakım gelişim ve değişimlerin etkisiyle ke-
1. a) limelere yeni anlamlar yükleyebilir. Bu durumun sonucunda
Kelimeler Anlamı Cümle
bazı kelimeler kısmen, bazıları ise kökten bir anlam değişikli-
Teşekkür Bana yaptığınız bu ğine uğrayabilir.
müteşekkir etme duru- iyilikten dolayı hepinize
munda olan. müteşekkirim. b) Kelime Eski Anlamı Yeni Anlamı
İdealleri peşinde koşan oğul çocuk erkek çocuk
ideal Ülkü.
insan asla yorulmaz. yemiş meyve incir
Salonun girişinde onun ukala akıllılar bilgiçlik taslayan
hususi Özel.
için hususi bir yer ayrıldı. üzmek kesmek üzüntü vermek
Seni gördüğüme ne alkış övme el çırpma
mesut Mutlu. kadar mesut olduğumu
bilemezsin. 4. • İçeriye keskin bir kömür kokusu dolmuştu.
Savaşın sonlarında gök- • Onun tatlı sözlerini nasıl unuturum?
yüzünde birkaç tayyare • Çocuğun yumuşak bir ses tonu vardı.
tayyare Uçak.
dışında bir şey görünmü-
yordu. Etkinlik No.: 219
İnce gövdeli Denizin ortasında yol alan 1. Bu tiyatro metninde Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu’nun verdiği
kotra bir yelkenli kotrayı hiçbirimiz fark bağımsızlık mücadelesinin ruhu Maraş’ta yaşanan olaylar üzerin-
çeşidi. etmemiştik. den anlatılmaktadır. Metinde geçen şu ifadeler, olayların yaşan-
Emekli olduktan sonra dığı Millî Mücadele Dönemi’ne ait gerçeklikleri yansıtmaktadır:
köşkün bahçesinde avare “Şimdilik Maraş’tan başka hiçbir yeri düşünmüyorum. Kendimi
avare İşsiz, başıboş.
avare dolaşmaktan başka buraya o kadar kaptırdım ki bir an için bu çerçevenin dışında
bir şey yapmıyordu. alaka bulmaz oldum.”, “Boğuşma, kızgınlığını kaybetti. Artık bizi
anladıklarını sanıyoruz. Bugün yarın çekilmelerini bekliyoruz.”,
b) müteşekkir: Arapça “Elbette beni burada alıkoyan büyük sebep harptir.”
ideal: Fransızca 2. Edebî eserlerde nesnel olmayan; yazarın bakış açısı, duygu ve dü-
hususi: Arapça şünceleriyle yeniden yorumlanan gerçeklikler vardır. Gerçekleri
mesut: Arapça olduğu gibi yazarlar değil, tarihçiler anlatır ki bu sebeple yazarlar
tayyare: Arapça tarafından konu edilen gerçekliklere kurmaca gerçeklik denir.
kotra: Fransızca
avare: Farsça 3. Tiyatronun -bir gösteri sanatı olması sebebiyle- türe özgü taşıdığı
Bir dil temelde ihtiyaç duyduğu ve kendi bünyesinde bulun- avantajlardan dolayı bireyler üzerindeki etkisinin romana göre
mayan kelimeleri başka dillerden alabilir. Bununla birlikte daha fazla olduğu söylenebilir.
dinî, kültürel, siyasi, askerî ve coğrafi yakınlaşmalar sonucun-
da da iki dil arasında kelime alışverişi olabilir. Etkinlik No.: 220
c) Bir başka dilden kelime almak, son derece doğal bir durumdur. 1. Tiyatro, bir gösteri sanatı olup hareket ve konuşmaya dayanır.
Diller, kendi olanaklarıyla kelime türetemediği durumlarda et- Olaylar yazar tarafından değil oyun kişileri tarafından konuşma
kileşim içinde oldukları dillerden kelime alabilir. Bu durum ve canlandırma yoluyla anlatılır (Metinde Mimar Sinan’ın hayatı
neredeyse bütün diller için geçerlidir. Çok fazla abartılmadığı ve eserleri, Mimar Sinan’ı canlandıran oyun kişisi tarafından yani
ve istilaya dönüşmediği sürece başka dillerden kelime almak Mimar Sinan’ın kendi ağzından anlatılmaktadır.). Tiyatro eserleri,
dili zenginleştirir. konusunu tarihten ya da günlük hayattan alabilir (Metinde tarihî
Bir dilin başka dillerden kelime alması, o dilin öz olanakla- bir kişilik olan, eserleri günümüzde de büyük ilgi gören, Türk
rıyla kelime türetemediğini gösterir. Oysa diller, başka dillere mimarisinin en önemli isimlerinden biri Mimar Sinan’ın hayatı
ihtiyaç duymadan da var olabilir ve kelime türetebilir. Başka anlatılmaktadır.).
dillerden kelime almak dili fakirleştirdiği gibi millî kimliğe de Tiyatro eserlerinde, anlatmaya dayalı edebî türlerde olduğu gibi
zarar verir. ayrıntılı betimlemeler yoktur. Okurun, oyunu zihinde canlandı-
rabilmesi için diyaloglar dışındaki tüm detaylar (sahne bilgileri,
2. a) mahzun: Üzgün. oyuncuların hareketlerini ve durumlarını açıklayan ifadeler…)
mahsun: Sağlam. parantez içindeki açıklamalarla verilir. [(Bir nokta müzik.), (Süley-
b) Şeklen veya anlamca benzeyen kelimelerin birbirinin yerine maniye Camisi’nin bir vitrayının renkli resmi yansır fona.), (Gör-
kullanılması bir anlatım kusurudur. Bu şekilde karıştırılan pek kemli bir müzik bu anlatımı noktalar. Haritanın görüntüsü silinir.)]
çok kelime çifti sayılabilir: 2. Metinde Mimar Sinan’a ve yaşadığı döneme ait tarihî gerçekliği
• etken: Faktör, sebep. olan bilgiler verilmiştir. Mimar Sinan’la aynı dönemde yaşamış
etkin: Faal, aktif. olan Baki, Fuzuli, Nakkaş İbrahim, Matrakçı Nasuh, Hattat Kara-
• ayrım: Fark. hisarlı Ahmet Efendi, Şeyh Abdülâli, Bahram Ağa, Hoca Saadet-
ayrıntı: Detay. tin, Seydi Ali Reis, Piri Reis ve Turgut Reis metinde adı geçen di-
• mütevazı: Alçak gönüllü. ğer önemli tarihî kişiliklerdir. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun
mütevazi: Paralel. gücüne ve sınırlarının genişliğine, Kanuni Sultan Süleyman’ın
üstün yöneticilik özelliklerine de metinde yer verilmiştir.

804