Page 812 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 244 2. Sadun Tanju’nun oyun hakkındaki sözlerinden, seyircinin bu
1. Eğitim almamış bir kişi, ne kadar zeki olursa olsun eğitim almış oyundan ders aldığını, bu oyunun izleyicileri topluma daha bağlı,
daha sorumlu, daha vazife yüklü hissettirdiğini; her yaştan, her
bir kişinin deneyim, bilgi ve görgüsüne ulaşamaz. Eğitim almış sosyal sınıftan insanları eğitmekte büyük bir imkân sağladığını
kişiler, olaylara bakış açısı getirme, sorunları çözümleme becerisi anlıyoruz. Şişman Polis de konuşmasında “Burda oyun oynanı-
gösterebilme noktasında eğitim almamış kişilere göre daha yetkin yorsa, adam gibi bir oyun olmalı. Yani hissî olmalı, millî olmalı.
konumdadırlar. Sonunda vatandaşa bir dersi ibret çıkmalı.” dediği için Şişman
2. Ağaç yaşken eğilir sözünde anlatıldığı gibi eğitim genç yaşlarda Polis’in oyundan beklentilerinin karşılandığını görüyoruz.
verildiğinde verimlilik en üst düzeyde olur. Zira insanlar, yaşları
ilerledikçe söylenenlerin akılda tutulması, karşılaştırma, analiz 3. Yazılan ya da yapılan sanat eserleri, onları yazan ve yapan sanat-
etme gibi eğitim alma yeterlikleri zayıflamaya başlar. çıların önüne geçebilir. Örneğin, Mona Lisa tablosunu dünyanın
3. Günümüz tiyatrosu ve komedi filmlerinde, metinde de görüldü- değişik ülkelerinde yaşayan milyonlarca insan bilir ama onu ya-
panın adı o kadar bilinmez. Bazı şiirler, ezbere bilinmesine rağ-
ğü gibi eserin ön plana çıkan ikilisinden birisi cahil ya da saflıkları men onu yazanların bilinmemesi, bazı romanların en ince ayrın-
ile ön plana çıkan bir karakter ortaya koyarken diğer kişi akıl- tılarına kadar bilinmesine rağmen yazarlarının bilinmemesi buna
lı, kültürlü ve deneyimli bir yapıya sahiptir. Saf ve cahil olanın, örnektir.
(Kavuklu), akıllı ve kültürlü olanın (Pişekâr) söylediklerini yanlış
anlaması gülmecemizin önemli unsurlarındandır. Tıpkı metinde Etkinlik No.: 248
görüldüğü gibi günümüz gülmecesinde de hem saf olanın hem de
deneyimli olanın repliklerinde güldürmenin yanında mesaj ver- 1. Haşmet Zeybek’in Zilli Şıh adlı meddah eserinin giriş bölümün-
me, düşündürme kaygılarını görürüz. den alınan bu metin, eserin bir eleştiri metni olacağı konusunda
ipuçları veriyor. Zira metinde geçen;
Etkinlik No.: 245 “Kimseler alınmasın, bizimkiler salınmasın,
1. Modern tiyatronun sahneyle ilgili teknik detaylarına alışık olma- Görevliler gocunmasın, seyircimiz gocunmasın.
dığımız için böyle bir durum meydana geldi. Biz aslında tiyatro- Öyle başlayalım deyince hemen başlanmaz,
nun gelenekten gelen profesyonel üyeleriyiz. Her önüne gelen taşlanmaz.
2. Orta oyunu, gülmece temelli bir yapıda oluşurken modern tiyatro Âdem vardır cismi temiz,
komedi, dram, trajedi gibi farklı türlerde izleyicinin karşısına çık- Arı vardır uçup gezer,
maktadır. Bu tür çeşitliliği, izleyicinin ilgisini çekmiş ve orta oyu- Alır abdest, olmaz temiz.
nu bu anlamda modern tiyatroya göre sığ kalmıştır. Ayrıca gü- Teni tenden geçip gezer,
nümüzün kostüm, ışık, dekor kullanılarak oluşturulan görkemli Halkı tân eylemek nemiz.” gibi sözler, seyirciyi eleştiriye hazır ol-
prodüksiyonlarının yanında orta oyununun mütevazı ortamının maya davet eder niteliktedir.
seyirci tarafından tercih edilmesi çok güçtür. 2.
3. Oyunda verilmek istenilen mesajların daha kolay anlaşılması adı- Meddahların günümüzde Cem Yılmaz, Beyazıt Öztürk, Yılmaz
Erdoğan gibi tek kişilik “stand-up” gösterisi yapan sanatçılarla
na, ön oyun bölümünde rejisörün de oyundaki bir oyuncuymuş aralarında bir benzerlik vardır. Zira “stand-up” gösterilerinin tek
gibi oyuna katılması ve bilgi vermesi izleyici açısından olağan dışı kişilik gösteriler olması, sanatçıların anlatımlarını jest, mimik ve
olmuş, bu durum da izleyiciyi sürpriz bir başlangıçla karşı karşıya seslendirmelerle süslemesi, gösteri esnasında seyirci ile diyalog-
bırakmıştır. Rejisörün kusurlarının hoş görülmesini istemesi aynı lara girmesi, seyircilere şakalar yapması ve seyircilerden gelen
zamanda geleneksel Türk tiyatrosu ritüellerindendir. tepkiye göre anlatışını ve öyküsünün yönünü değiştirmesi med-
4. Söz konusu bir karışıklık olsa rejisör, oyuncular seyircilere ve bir- dahların yaptıklarıyla birbirine benzemektedir.
birlerine yönelik konuşmalarına devam etmezlerdi. Bu bölümü 3. Bu açıklamaya göre Tıfli Ahmet Çelebi’yi diğer ünlü meddah-
orta oyunu geleneğinden geldiklerini vurgulamak için yaptıkları lardan ayıran özellikler, onun hikâye dağarcığının geniş olması,
da rejisörce ifade edilmiştir. hikâyelerini kaleme alarak günümüze kadar gelmesini sağlaması
ve bu yazılı kaynakların meddah hikâyelerinin anlatılış tarzı ve
Etkinlik No.: 246
olay akışını genel hatları ile belirlemiş olmasıdır.
1. Zengin, işi yolunda kimseler, yoksulların hâlinden anlamaz anla-
mında kullanılmıştır. Karşısındaki kişinin kendisini tanıyamama- Etkinlik No.: 249
sı, zenginliği nedeniyle etrafındakileri unutmasına bağlanmıştır. 1. a) Olası Cevaplar:
2. Sanatın her türünün birbirine destek olduğu düşüncesinden ha- Köyümüze ithal bir deli getirdi muhtar.
reketle izleyicinin seyir zevkini arttıracağını, estetik bir yapı oluş- Yahu kimin aklına gelir, köye ithal deli getirmek.
turacağını söyleyebiliriz. Tiyatro repliklerini tekdüze seslendir- Bu seçimi kaybettim ben.
mektense şiir ya da şarkılarla tiyatro sunumunu renklendirmek
tiyatro ya da sinema eserine farklı bir zenginlik katacaktır. Orası belli olmaz Hüseyin Ağa.
3. Konuşmak yerine söylediklerimi düşün, anlamında da kullanıl- Getirdikleri deliyi gözüm tutmadı benim.
mış olabilir ya da Şems-i Tebrizi’nin dediği gibi bazen de duymak b) Olası Cevaplar:
için susmak gerekir. Tiyatro metinleri, göstermeye bağlı edebî metinler olduğu için
4. Kavuklu, bazı kavramları bilmeyen, eğitim görmemiş, daha basit sahnede sergilenirken oyunun niteliğine göre konuşma dili
özellikleri kullanılır. Bu da oyunun doğal olmasını sağlar.
düşünen bir karakter çizerken Pişekâr onun tam tersi bir şekilde
eğitimli, sosyal ve kültürlü bir insandır. Devrik cümleler, cümlenin vurgusunun değişmesini sağlar. Bu
da göstermeye bağlı bir tür olan tiyatro metinlerinde vurgu-
Etkinlik No.: 247 nun belirginleşmesini sağlar.
1. Haldun Taner, bu oyun sayesinde dikkatleri üzerine çekmiş; yerli 2. a) Olası Cevaplar:
ve yabancı birçok insan, bu eserin yazarını merak etmiş, onu ta- Ad Cümleleri:
nımak ve tanıtmak için çaba sarf etmiştir. Haldun Taner, Keşanlı Bu işin içinde bir iş var.
Ali Destanı’nı yazmamış olsaydı bu eseri okuyan ve izleyen kişiler Bir tuhaf bu deli.
tarafından tanınmayacaktı.

810