Page 818 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli
P. 818
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
CEVAP ANAHTARLARI
4. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır. kahramanlar! Burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve
Muhtemel cevaplardan bazıları şöyle olabilir: Evet, okudum. sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun
Çünkü yazarının yalın ve akıcı bir dil kullanması, öznel bir ba- koyunasınız.” sözü barışa, dostluğa ve insanın önemine vurgu
kış açısıyla yazması, çok uzun olmayan cümleler kurması ve yapmıştır. Barış, dostluk ve insan hayatının değeri evrneseldir.
özellikle olayları içten, mizahi ve sürükleyici bir şekilde aktar- Çanakkale Savaşı sonrasında da evrensel değerlere yönelik önem-
ması metni estetik bir zevk duyarak okumamı sağladı. Hayır, li bir söz söylenmiştir.
okuyamadım. Çünkü yazarının abartılı ve mizahi bir dil kul-
lanması, cümleleri kısa kısa kurması ve öznel bir bakış açısıyla 4. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır.
Muhtemel cevaplardan biri şöyle olabilir: Yaralı Anzak askerini
yazması beni gerçeklikten uzaklaştırıyor ve metinden estetik
bir zevk almamı engelliyor. taşıyan Türk askeri anıtı Mustafa Kemal Atatürk’ün metinde geçen
“Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız.” cümlesini
5. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır. aklıma getirdi. Savaştığımız düşman askerlerinin anneleri için
Muhtemel cevaplardan biri şöyle olabilir: İnsanların kendile- söyledikleri cümleler de yine bu görseli tamamlıyor.
rini ifade etme tarzlarına üslup denir. Bir insanın üslubu ne ka-
dar ince ise karşısındaki insana tesiri de o kadar olumlu yönde Etkinlik No.: 272
olur. Çünkü insanlar karşısındaki kişiden saygılı ve insancıl bir
yaklaşım bekler. Kaba (kalın) bir üslup ise insanları kırar ve 1. a) Sanat eserleri, içinden doğduğu toplumdan bağımsız düşünü-
doğru bir iletişimin kurulmasına mâni olur. lemez. Bir sanatçı ait olduğu kültürün ögelerini eserlerine yan-
sıtır. Sosyal, siyasi ve tarihî hususlar bir eserde açık ya da örtük
Etkinlik No.: 270 biçimde mutlaka yer alır. Bu bakımdan anı türündeki yazılar
yazıldığı dönemin gerçekliğini okurlara ulaştırır.
1. Metinde yazar, içten bir anlatım sergilemiştir. Yazarın anlatmak
istediği düşünce, sade bir dille ve açık bir anlatımla ortaya ko- b) Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır.
nulmuştur. Sözcükler herkesin bildiği anlamlarıyla kullanılmış- Muhtemel cevaplar şöyle olabilir: “Çocukluk anılarımı anlattı-
tır. Anlatılanlar; gerçek hayattaki nesnelerle, varlıklarla, durum ğım bir eser yazmak isterim. Böylelikle yaşadığımız güzel anı-
ve olaylarla ilişkilidir. Dil çağrışıma dayalı değildir. ların kalıcı olmasını sağlayabilirim.”
c) Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır.
2. Metnin geneli akıcı bir üslupla yazılmıştır. Metindeki “Sait elini Muhtemel cevaplar şöyle olabilir: “Ben bir yazar olsaydım
kolunu sıvayıp ıstakozu çıtır çıtır kırmıştır.” cümlesi akıcılığa, dostluk, dürüstlük, sevgi, saygı ve yardımlaşma gibi değerle-
“Yeni gelen ıstakoz da aynı biçimden inceden inceye gözden rimizi yazılarımda işlemek isterdim. Çünkü toplumumuzu
geçirilir.” cümlesi yalınlığa, “Ne cıbıl heriflersiniz siz, size bir bir arada tutan bu değerlerin yaşatılması ve gelecek kuşaklara
ıstakoz ısmarlayayım da mideleriniz bayram etsin!” cümlesi da aktarılması, benim için çok önemlidir.”, “Ben bir yazar ol-
doğallığa, “Kimi insanların içi koftur; hiçbir şey çıkarılamaz. saydım vatan, bağımsızlık, fedakârlık kavramlarının önemine
Kimileri de işte böyle doludur. Öykücülük işi bunu bulmaktır.” dikkat çekmek için Millî Mücadele yıllarını anlatırdım.”, “Ben
cümle grubu da özlülüğe örnek verilebilir.
bir yazar olsaydım üzerinde yaşadığımız toprakların değerinin
3. Deyim ve ikilemeler metne anlamsal zenginlik katar. Anlatılan- daha iyi anlaşılmasını sağlamak için atalarımızın Orta As-
ları ilgi çekici hâle getirir. Deyimler sayesinde birkaç cümley- ya’dan Anadolu’ya yolculuğunu anlatırdım.”
le anlatabileceğimiz bir durumu iki üç kelimeyle anlatabiliriz. 2. a) Geleneksel hayata ilişkin dikkatimi çeken ifadeler şunlardır:
Böylece kısa ve özlü bir anlatım sağlamış oluruz. İkilemelerle “Haminne hem selâmlıkta hem de haremde bütün komşuları
anlatım gücünü artırabilir, anlamı pekiştirebiliriz. iftara davet edecek.”, “Ablam şerbet bardaklarını tepsiye eliyle
Günlük hayatımda sıklıkla kullandığım deyimlerin başında dizdi; ben de onun arkasında dolaşıyor, kurum satıyordum.”
“göz atmak” deyimi gelir. Örnek: Sınava girmeden önce notlara b) Türk toplumunda aile kavramı oldukça önemlidir. Aile bireyle-
son kez göz attım. İkilemelerden ise en çok “boşu boşuna” ikile- ri birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Çocuklarına dürüstlük, inanç,
mesini kullanırım. Örnek: Boşu boşuna telaş yapmışım. sevgi, saygı gibi manevi değerleri yaşayarak, yaşatarak öğretir-
4. Okuduğum metnin dili sade dil özelliğiyle ilişkilendirilebilir. ler. Bunun içinde komşuluk kavramı da söz konusudur. Toplu-
Çünkü metinde günlük hayatta kullanılan kelimelere, cümle mumuzda komşuluk çok önemlidir. Özellikle Ramazan ayında
yapılarına ve ifadelere yer verilmiştir. Cümleler anlaşılabilir yemeğe davet etmek, pişirilen bir yemekten göndermek, yardı-
yapıda ve kısadır. ma ihtiyacı olduğunda hemen koşmak, biraz göremediğinde
arayıp iyilik durumunu sormak toplumumuzda genel davranış
Etkinlik No.: 271
biçimleridir.
1. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açık- Etkinlik No.: 273
tır. Muhtemel cevaplardan biri şöyle olabilir: Metinde geçen
Mustafa Kemal Atatürk’ün “Ben size taarruzu emretmiyorum, 1. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır.
ölmeyi emrediyorum” sözü millî ve manevi değerlerimizle il- Muhtemel cevaplar şöyle olabilir: Öğretici metinlerin yazılan
gilidir. Çünkü canlarını ortaya koyarak bu vatanı savunanlara dönemin sosyal ve siyasi hayatını yansıtması okunma oranına
yönelik söylenmiştir. Atatürk’ün bu sözü, vatanı sevmenin, va- etki etmektedir. Bu eserler; edebiyatçılar, tarihçiler, araştırmacı-
tan toprağının kutsallığının ve değerinin bir göstergesidir. lar, siyasetle ilgilenen kişiler, tarihe ilgi duyan okurlar için daha
çok ilgi uyandırmaktadır. Bu nedenle bu tarz eserler daha çok
2. Muhtemel cevaplardan biri şöyle olabilir: okunabilir.
Milli Değerler Tarihî Ögeler Manevi Değerler 2. Saray ortamını yazar da pek çok kişi gibi ilk defa görmüştür.
Saray, istenilen zamanda girilip çıkılabilecek bir yer değildir. Bu
. Mehmetçik . Savaş . Kutsal nedenle yazar kendine de yabancı olan bu ortamdaki merakını
. Vatan . Anzak . Dost giderirken görmeyenler için de bu mekânı anlatmak istemiştir.
3. Öğretici metinler, tarihî belge değildir. Bununla beraber yazıl-
3. Bu sorunun cevabı öğrenciye bırakılmıştır ve yoruma açıktır. dığı dönemden az ya da çok mutlaka izler taşır. Bazı eserler dö-
Muhtemel cevaplardan biri şöyle olabilir: Mustafa Kemal Ata- nemin tarihî, sosyal ve siyasi yapısıyla doğrudan alakalıdır. Bu
türk’ün “Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken tarz eserler yazarın kişisel durumuna, içinde bulunulan döne-
816
