Page 147 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

68 BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Yönerge Aşağıdaki metni okuyarak 4. soruyu cevaplayınız.

Bitkiler tarafından topraktan çok fazla miktarda alınan ve bitki dokusunda fazla miktarlarda bulu-
nan besin elementlerine makro element, topraktan az miktarda alınan ve bitkideki konsantrasyonları
makro elementlere göre daha düşük olan besin elementlerine ise mikro element denir.
Yönerge Aşağıdaki metin ve görselden yararlanarak soruları cevaplayınız.
4. Alüminyum bitkide kullanılmayan tepkimelerde inhibitör (zehir) etkisi gösteren bir elementtir. Suyun taşınmasında etkili olan kuvvetler şunlardır:
Alüminyum makro element ya da mikro element gruplarına girebilir mi? Cevabınızı gerekçesiyle 1) Kök Basıncı: Kök hücrelerindeki su konsantrasyonu, toprak suyuna göre daha az olduğu için bu farktan kay-
açıklayınız. naklanan osmotik basınç kök basıncını doğurur. Bitkiler köklerinde depoladığı besin miktarını artırarak kök
basınçlarını da artırır. Böylece yer çekimine karşı koyarak suyun yükselmesini sağlayabilirler.
2) Kılcallık Olayı: Kılcal borularda, su moleküllerinin ksilem borularının yüzeyine yapışmasından dolayı sıvı-
nın yükselmesi kılcallık olayıdır. Bunda suyun yükselişi hem fazla değildir hem de yavaştır. Bu olay suyun
taşınmasında çok az etkilidir.
3) Terleme-Kohezyon Teorisi: Günümüzde suyun taşınmasını açıklayan en önemli görüş terleme-kohezyon
teorisidir. Bu teoriye göre yapraklardan terleme ile su kaybedildikçe bir emme (çekme) kuvveti doğar. Bu
kuvvet, suyun topraktan emici tüylerle alınıp yapraklara iletilmesinde etkili olur.
3. Yönerge Yandaki görseli inceleyerek 5 ve 6. soruları cevaplandırınız. Su molekülü, kutupsal bir moleküldür. Oksijen atomu negatif, hidrojen atomları pozitiftir. İki su molekülünün
karşıt yüklü tarafları birbirini çeker. Bu sırada hidrojen bağı kurulur. Hidrojen bağı, su moleküllerini bir arada
tutar. Moleküllerin bu şekilde birbirlerine bağlı kalma eğilimi kohezyon olarak adlandırılır. Benzer bir çekim, su
molekülleri ile ksilem duvarını oluşturan selüloz molekülleri arasında gerçekleşir. Bu çekim kuvveti adhezyon ola-
5. Mikoriza mantarının verime etkisini göstermek amacıyla rak adlandırılır. Su molekülleri ve selüloz molekülleri üzerindeki karşıt elektrik yükleri, birbirini çekerek ksilemin
Yozgat Tarım İl Müdürlüğü personeli kontrolünde çiftçi- duvarlarında su tutan hidrojen bağlarını oluşturur.
lerle beraber şeker pancarı tarlasının bir kısmına mikoriza Yapraklarda suyun buharlaşmasıyla oluşan çekme kuvveti, kohezyon kuvveti ile birlikte odun boruları içindeki su
mantarı ile kaplanmış şeker pancarı tohumları ekilmiştir. Nodül sütununun kökten yapraklara kadar taşınmasını sağlar.
Geriye kalan kısmına ise normal tohum ile ekim yapılmıştır. M kor za olu umu Yaprak
olu umu
Hasat dönemine gelindiğinde mikoriza mantarlı pancarla- Mantarlar Rh zob um
bakter ler
rın daha iyi geliştiği görülmüş, yapılan hasatta da mikoriza Ksilem
mantarı uygulanmış kısımdan %10 daha fazla ürün alınmış-
tır. Bu verimin sebeplerinin neler olduğunu belirtiniz. Stoma H O
2
Yapraklarda bulunan ve stoma adı
verilen açıklıklardan terleme
Ksilem içindeki su, terleme yoluyla su buharı kaybedilir.
sonucu ortaya çıkan kohezyon
gerilimi sayesinde yukarıya H O H O
çekilince kökler daha fazla su alır. 2 2
Ksilem Gövde

Adhezyon Kohezyon
6. Toprak Ana Bilim Dalı Uzmanı Ümmühan Hanım, Konya yöresinde yetiştirilen kuru fasulyeden Kök emici H O
izole ettiği Rhizobium sp. bakterilerinin etkinliklerini belirlemek istemektedir. Konya yöresinde tüy 2 Su molekülleri; terleme sonucu ortaya
fasulye (Phaseolus vulgaris L.) tarımının yapıldığı alanlarda bitki köklerinde nodül gözlenmiştir. Kök çıkan çekim kuvveti, kohezyon ve
adhezyon gibi faktörler sayesinde
Nodülde havanın serbest azotunu fasulye bitkisine yararlı hâle getiren ortak yaşam (simbiyosis) ksilem içinde yukarılara çekilir.
sistemi kuran Rhizobium sp. popülasyonu vardır. Ümmühan Hanım bu ittifak bakteriler sayesinde Görsel: Suyun taşınması
bölgedeki fasulye verimi, gübre kullanımı ve çevre kirliliği üzerine hangi sonuçları çıkarmıştır?

1. Kurak ortam bitkilerinin yaşadığı toprakta su oranı düşüktür. Su aktif taşımayla alınamayacağına
göre bu bitkilerin kökleriyle, az olan suyu alabilmesi için neler yapması gerekir?

146
Hazırlayan: Selma KAYA