Page 152 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12 71

3. ÜNİTE > Bitki Biyolojisi Kazanım 12.3.2.2. Bitkilerde su ve mineral taşınma mekanizmasını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi, Verileri Yorumlama ve Sonuç Çıkarma Becerisi
Etkinlik İsmi AĞAÇLAR BİZİ NASIL SERİNLETİR? 30 dk.

Amacı Suyun taşınmasında stomaların işlevini açıklayabilme. Bireysel
1. Yönerge Aşağıda verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Bitkiler kökleriyle topraktan su ve suda çözünen mineralleri almaktadır. Alınan su bitki hücrelerinde fotosen-
tez olayında ve diğer metabolik reaksiyonlarda kullanılmaktadır. Ancak bitkiye alınan suyun büyük bir kısmı
bitkide kullanılmadan dışarıya verilir. Su en fazla miktarda buharlaşma (transpirasyon) ile dışarı atılır. Buhar-
laşma, bitki için hayati bir öneme sahiptir. 15 m uzunluğundaki tek bir akçaağaçta yaklaşık 177 bin yaprak
bulunduğu hesaplanmıştır. Bu yaprakların toplam alanı 675 metrekaredir. O ağacın yapraklarından bir yaz
gününde buharlaşmayla atmosfere saatte 220 litre su verilmektedir. Solmayı önlemek için ksilem, köklerden
yapraklara saatte en az 220 litre su taşımalıdır. Bir hektar ormanda ise 30 ton su havaya verilmektedir.
Bitkiler buharlaşma olayını büyük oranda yapraklarındaki stomalar sayesinde gerçekleştirirler. Stoma hücre-
leri, iki adet bekçi hücresi adı verilen farklılaşmış epidermis hücrelerinden oluşmuştur. Bekçi hücrelerindeki
osmotik basıncın artması durumunda bu hücreler su alarak turgor hâline geçerler ve aralarında stoma poru
(stoma açıklığı) adı verilen açıklık ortaya çıkar. Su bu açıklıktan su buharı şeklinde atmosfere verilerek terleme
gerçekleşir. Aynı zamanda bu açıklıktan gaz alışverişi de yapılmaktadır.

1. Stomalar yoğun olarak yaprakların alt yüzeylerinde bulunmaktadır. Stomalar, yaprakların sadece üst
yüzeyinde bulunsaydı bitkiler bundan nasıl etkilenirdi? Yukarıda metin içerisinde verilen buharlaş-
ma miktarlarının nasıl olmasını beklerdiniz? Hangi bitkilerde stomaların yaprakların üst yüzeyinde
bulunmasını beklersiniz?

2. Güneşli günlerde bunaldığımız zaman bir ağaç gölgesinde serinlemek isteriz. Ağaçlar ise direkt güneşin
altında yer değiştiremeden durmaktadır. Bitkiler güneş ısısının yakıcı etkisinden korunmak için nasıl me-
kanizmalar geliştirmiştir? Bu mekanizmaların nasıl çalıştıklarını ve bitkiye sağladıkları faydaları açıklayınız.

3. Bitkiler stomaları ile kökten yaprağa doğru su taşınmasını sağlamaktadırlar. Suyun sürekli yukarı
doğru taşınmasının bitkiye kazandırdığı faydalar neler olabilir?

4. Bitkilerin stomaları ile bulundukları ortamlara su buharı vermelerinin çevreye etkileri neler olabi-
lir? Kısaca açıklayınız.

5. Bitkilerde su atılma şekillerinden biri de gutasyon (damlama) olayıdır. Suyun sıvı hâlde atıldığı bu
sistemde yaprak kenarlarındaki hidatot adı verilen açıklıklar kullanılır. Genellikle ilkbahar sabahları
nemli havalarda çok görülen damlama olayını stomalardan yapılan buharlaşma olayından ayıran
farklar nelerdir? Bitkiler damlamaya neden ihtiyaç duymaktadır? Gerekçeleriyle birlikte açıklayınız.

151