Page 187 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 187
88 BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
1. Bitkilerin deneydeki gibi insan eliyle oluşturulmuş ortamlarda, çiftliklerde, tarlalarda yetiştirilmesi ile do-
ğadaki yabani formları arasında gelişme ve verimlilik açısından fark var mıdır? Gerekçesiyle açıklayınız.
Yönerge Aşağıdaki görsel ve metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
2. Oda sıcaklığında aydınlık ve karanlık ortamda beklettiğiniz fasulye tohumlarının çimlenmesinde
nasıl bir farklılık gözlemlediniz? Bir tohumun çimlenmesi için gerekli koşullar benzer olsa da çevre-
sel faktörler ve bitkinin türü fark oluşturur mu? Gerekçeleriyle açıklayınız.
3. a) Buzdolabındaki fasulye tohumlarının çimlenmesini ışık kaynağı ve soğuk ortam nasıl etkilemiş-
tir? Bu durumu doğal ortamdaki dormansi ile ilişkilendirebilir miyiz? Kısaca açıklayınız.
b) Tohum oluştuktan sonra dormansiye girmezse embriyo bu durumdan nasıl etkilenir?
Görsel: Fasulyenin çimlenmesi
Fasulye tohumlarının eğitim yaşamımızdaki yeri hiç yadsınamaz. Kimimizin ilkokul yıllarında bezden
c) Bir tohum çevresel şartların uygun olmadığı durumda canlılığını kaybetmeden ne kadar süre yapılmış bir fasulye torbası olurdu. Sınıfta, yerde ya da sıraların üzerinde onlarla okuma yazma öğrenir-
dormanside kalabilir? dik. Deney kelimesini onunla öğrendik. Islak pamuk arasına koyduğumuz fasulye tanelerinden yeni bir
fasulye bitkisinin büyüdüğünü gözlemledik. Öğretmenimiz söyleyinceye kadar fasulye tanelerinin canlı
olduğunu, sulamazsak öleceğini bilmiyorduk. “Fasulye tohumları canlı olmasa yeni fasulye bitkisi nasıl
büyür? Büyüyemez.” derdi. Öğrenince gözümüz gibi baktık.
Tüm bu olanlara dormansi ve çimlenme arasındaki ilişkinin neden olduğunu biliyoruz. Şimdi bu ilişki-
4. Tohumun önceden ıslatılmış olması çimlenmeye bir katkı sağlar mı? Su gereğinden fazla verilirse ne nin nasıl gerçekleştiğine bakalım.
olur? Gerekçesiyle açıklayınız. Canlılar olumsuz çevre şartlarında hayatta kalmak ve nesillerinin devamını sağlamak için adaptasyonlar
geliştirmek zorundadır. Örneğin hayvanlar kış uykusuna yatarak ve göç ederek, bitkiler ise dormansi
ile canlılık fonksiyonlarını minimum düzeye indirerek hayatta kalmayı başarırlar. Metabolizmanın mi-
numum düzeyde olduğu, metabolik birçok aktivitenin (büyüme, üreme, çimlenme vb.) durduğu uyku
hâline dormansi denir. Dormansi, tohumsuz bitkilerin sporlarında görülürken tohumlu bitkilerin bir-
çok organında ve tohumlarında görülür. Tohumların canlı kalabilmesi ve farklı ortamlara yayılabilmesi
5. Tohumla gelişen bitkilerin tohumsuz bitkilere göre avantajlarının neler olduğunu açıklayınız. için çeşitli adaptasyonlara sahip olması gerekir. Meyvenin olgunlaşması ve kuruması sırasında tohum
kabuğunda suyun ve gazın geçirgenliğini azaltan lignin, kitin ve süberin birikir. Suya ve gaza geçirimsiz
tohum kabuğu tohumun dormansi durumuna geçmesine neden olur. Bitkilerin yaşam döngüsünde
dormansi ile çimlenme arasında doğrudan ve birbirinin tersi bir ilişki vardır. Dormansi, tüm çevresel
faktörler uygun olduğunda bile dışarıdan herhangi bir müdahale olmadan tohumun uyku hâli olarak
6. Çimlenen tohumun fotosentez yapabilmesi için gerekli klorofil pigmenti hangi aşamada oluşur? tanımlanırken; çimlenme dormansi hâlinin kırılması ile tohumda metabolik aktivitelerin başlamasına
Klorofil pigmenti oluşup bitki fotosentezle beslenmeye başlayana kadar bitkinin enerji ihtiyacının bağlı olarak embriyonun gelişerek kökçüğün tohum kabuğundan çıkması olarak tanımlanabilir. Dor-
nasıl karşılandığını açıklayınız. mansinin devam etmesi yüksek absisik asit/gibberellin oranına bağlıyken dormansi durumunun or-
tadan kalkması gibberellin sentezinin artmasına absisik asit/gibberellin oranın düşmesine ve etilene
bağlıdır. Çimlenmenin olabilmesi için ortamda uygun oranda su, oksijen ve sıcaklık gerekir. Dormansi,
tohumun uygun olmayan dönemlerde çimlenmesini engelleyerek çimlenme zamanını kontrol eden ve
böylece türün devamını sağlayan bir mekanizmadır.
186
Hazırlayan: Dr. Figen EMEKSİZ AYRANCI
