Page 212 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
5. GGA, GGU, GGC, GGG kodonlarına uygun olarak 3. Her kodonda üç nükleotit bulunduğu için söz konusu protein
CCU, CCA, CCG, CCC antikodonları K yerine gelebilir. Amino sentezlettiren mRNA’da toplam 903 nükleotit bulunmaktadır.
asitlerin birden fazla kodon tarafından şifrelenebilmesi canlıyı Bilgiyi veren DNA kalıp ipliğinde her nükleotidin bir karşılığı
olası mutasyonlara karşı koruyan önemli bir mekanizmadır. bulunduğu için burada en az 903 nükleotit vardır. Kalıp iplik-
6. GUC antikodonu te 903 tane nükleotitten daha fazla sayıda nükleotit bulunabilir.
7. Y, Alanin amino asiti Çünkü mRNA’da başlatıcı kodonun önünde ve durdurucu kodo-
nun sonunda da kodonlar bulunabilir. Bu kodonlar ribozomda
Z, Glutamin amino asiti okunmaz. Amino asit karşılığı yoktur.
Etkinlik No.: 12 - Bilgiden İşleve 4. Bir mRNA ipliği üzerinde dört çeşit nükleotit bulunur. Bu dört
1. Hayır, etkilemez. Protein çeşitliliğini etkileyen faktör DNA’daki çeşit nükleotit, üçerli kombinasyon hâlinde dizilerek kodonlar
oluşturur. Dört çeşit nükleotit için toplamda 64 çeşit farklı kodon
şifredir.
yazılabilir. Bunlardan üç tanesi (UAA, UAG, UGA) bitiş kodo-
2. Hayır, kalıcı olmaz. Eğer hata sonucunda oluşan kodon, istenilen nudur. Protein sentezinde görev alan bir mRNA ipliği üzerinde
amino asit şifresine uymuyorsa hatalı bir üretim olur. Hatalı üre- sadece bir adet stop kodonu bulunabilir. Bu durumda bir mRNA
tilen bu mRNA hücre tarafından parçalanır. ipliğinde en fazla 62 farklı kodon bulunabilir.
3. Polipeptit işlevsizdir, işlev kazanması için 3 boyutlu katlanmalar 5. Çekirdek zarı, granüllü endoplazmik retikulum ve sitoplazmada
hatta bazı proteinler için birden fazla polipeptit zincirinin katlan- serbest olarak bulunan ribozomlarda hücrenin DNA’sından gelen
ma yapması gerekir. bilgiye göre protein sentezi gerçekleşebilir. Ayrıca bir hücreye ait
mitokondri ve plastitlerin içerisinde bulunan ribozomlarda da bu
4. DNA’daki bilginin mutasyonlu olması durumunda üretilen prote- organellerin genetik bilgisine göre protein sentezi gerçekleşebilir.
in her zaman hatalı olur. Fakat transkripsiyon veya translasyon-
daki mutasyonlar sadece o andaki üretimin hatalı olmasına sebep Etkinlik No.: 14 - Huntingtin Proteini
olur. Bu yüzden en kritik olay, DNA’nın hatasız okunması diyeme- 1. A kutucuğu: Lizin, B kutucuğu: Prolin ve C kutucuğu: Glutamin
yiz. DNA dizisinde hata olmamasıdır, diyebiliriz. 2. Olası cevap: Hayır, katılmam. Huntingtin proteini, HTT genin-
5. Hayır, sadece o anda üretilen tRNA sentezi hatalı olur. den üretiliyor. Bu gendeki mutasyon sonucu, normal olan bi-
reyler Huntington hastalığına yakalanıyor. Demek ki bu gen ve
6. Bir amino asidi şifreleyen birden fazla kodon bulunması (20’ye ürünü olan söz konusu protein tüm insanlarda bulunuyor.
karşılık 61) kodonlarda meydana gelebilecek olası bir mutasyon-
dan olumsuz etkilenme ihtimalini azaltır. Örneğin arjinini kodla- 3. Ç kutucuğuna “Translasyon” yazılır. Huntington hastalığı, translas-
yan AGA kodonu, son nükleotidin A yerine G olması ile AGG’ye yon sırasında yapılan bir hata ile değil, gendeki mutasyon sonucu
dönüşmesi yine arjinin amino asidini şifreler ve protein üretimi ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Transkripsiyon veya translasyon
olumsuz etkilenmez. olayları sırasında gerçekleşen bir mutasyon olsaydı kalıtsal olmazdı.
7. Tabloya göre 4 amino asidi şifreleyen kodonları ele alırsak her 4. Olası cevap: Hayır, gözlenmez. Çünkü bu birey HTT geninde nor-
birinin kodon sayısını çarparak sonuca ulaşabiliriz. mal tekrar dizisini (35 tekrar) taşıyor. Meydana gelen bu nokta mu-
tasyonla mRNA dizisinin ribozomlarda okunma çerçevesi değişme-
Prolin İzolösin Histidin Arjinin miştir. Sadece üçlü dizilerden birisi CAA kodonuna dönüşmüştür.
CCU AUU CAU AGA CAA kodonunun da tıpkı CAG kodonu gibi amino asit karşılığı
glutamindir. Diğer deyişle Huntingtin proteininin aminoasit dizisi
CCC AUC CAC AGG de değişmemiştir. Bu durumda birey Huntington hastası olmaz.
CCA AUA Etkinlik No.: 15 - Buzu Şekillendiren Protein
CCG 1. Antifriz proteinler hücre sıvılarında oluşan buz kristallerine bağ-
4x3x2x2= 48 Aynı polipeptit zincirini şifreleyen 48 farklı biçimde lanarak bunların yeniden kristalleşmesini ve daha büyük buz
üretilebilir. kristallerinin oluşmasını engelleyen maddelerdir. Eğer bu protein
üretilmezse buz kristalleri büyüyerek hücre zarına ve varsa hücre
Etkinlik No.: 13 - Protein ve DNA duvarına zarar verir. Bu durum hücrelerin ölümüne neden olur.
1. a Ribozom b Anne 2. Havuç bitkisinde doğal bulunan antifriz geni bir bakteri aracılı-
ğıyla ekonomik değeri yüksek başka bir bitkiye aktarılmıştır. Bu
genetik mühendisliği yöntemi sayesinde tarımsal önemi olan bit-
b DNA ç Yemek tarifi kiler soğuk iklim koşullarına dayanabilir hâle getirilmiştir.
c Amino asitler d Elif 3. Nükleotit dizileri birbirinden farklı iki DNA parçasının homo-
loji gösteren bölgeleri restriksiyon enzimleriyle kesilip çıkarılır
ve ligaz enzimleriyle moleküler düzeyde tekrar bir araya getirilir.
ç mRNA c Malzemeler Böylece rekombinant DNA (rDNA) elde edilir. rDNA, bakteri
plazmiti ve hedeflenen geni (antifriz geni) içeren DNA parçası
d tRNA a Tencere olmak üzere iki ana parçadan oluşur.
4. Örneğin havuçta bulunan antifriz geninin bir bitkiye aktarılarak
e Protein e Yemek antifriz proteini üretebilme özelliğinin kazandırılması genetik
mühendisliğinin alanıdır. Soğuk iklim koşullarına dayanıklı bit-
f ATP f Ocak ki üretimi ise biyoteknolojinin alanıdır. Balıkta bulunan antifriz
geninin domates bitkisine aktarılması genetik mühendisliği kap-
2. Bir amino asit için bir kodon görev aldığına göre 300 amino asit samına girer. Antifriz proteini içeren domateslerin soğukta de-
için 300 kodon görev alır. mRNA üzerinde sentezi durdurma gö- polama sırasında hasar görmemesi ve bu ürünün raf ömrünün
revini yerine getiren durdurucu kodon da eklendiğinde toplamda uzatılması için yapılan işlemler biyoteknoloji kapsamındadır.
301 kodon görev almış olur.

211