Page 214 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 18 - Karbon Kopyalar 6. Oksijenli solunum mekanizmasını kodlayan baz dizileri insan-
1. Aslı’nın iddialarına yönelik karşı argümanlar: larda kişiye özgü değil, ortak gen bölgeleridir. DNA üzerindeki
kişiye özgü baz dizilerinden DNA parmak izi elde edildiği için
• Dolly, yetişkin bir koyunun vücut hücresinden alınan bir hüc- oksijenli solunum mekanizmasını kodlayan baz dizilerinden
reden üretilmemiştir. Dolly, koyunun vücut hücresinden çıka- DNA parmak izi elde edilemez.
rılan çekirdeğin, çekirdeği çıkartılmış yumurta hücresine trans-
fer edilmesiyle oluşan bir döldür. Etkinlik No.: 20 - COVID -19 Aşıları
• Dolly, vücut hücresinin vericisi olan koyuna genetik olarak tıpatıp 1. SARS-CoV-2 zarflı bir virüstür. Zarf yapısı çift tabakalı fosfolipit
benzer. Dolly, genetik bir klondur. Ancak fenotip olarak aynı gö- katmandan oluşmaktadır. Zarf yapısında konakçı hücreye tutun-
rünmeyebilir çünkü devreye pek çok farklı çevresel faktörler girer. mayı sağlayan S glikoproteinleri bulunur. Lipitler ve proteinler
• Polly ve Dolly’nin verici hücre kaynakları farklıdır. Dolly, yetiş- deterjanlara ve ısıya duyarlı moleküllerdir. Ilık suyla elleri sabun-
kin bir koyunun meme hücre çekirdeğinin yumurtaya trans- lamaktaki amaç, virüsün genomunu koruyan zarf yapısını bozmak
feriyle üretilirken Polly de embriyo hücresinin çekirdeğinin ve konakçı hücreye tutunmasını sağlayan S proteinlerini işlevsiz
transferiyle üretiliyor. hâle getirmektir. Böylece virüs konak hücreye giriş yapamaz.
Mehmet’in iddialarına yönelik karşı argümanlar: 2. SARS-CoV-2 virüsünün genomunda ters transkriptaz enzimini
• Polly, üreme amaçlı klonlanmıştır. Polly’den embriyonik kök kodlayan bilgi yoktur. Bu yüzden bir retrovirüs değildir. Bu virüs
hücre elde edilmemiştir. RNA’dan RNA sentezleyen bir virüstür.
• Polly, gerçekte yetişkin bir koyunun klonlanmasıyla oluşturul- 3.
mamıştır. Bir koyunun embriyosundan alınmış hücrelerden SARS-CoV-2 genomunda zarf ve kapsit proteinlerini kodlayan ge-
üretilmiştir. Diğer bir deyişle olgun bir hücreden (gelişimini ta- netik bilgilerin yanı sıra virüsün hücre içinde çoğalmasını sağlayacak
mamlamış) değil; embriyonik bir hücrenin çekirdeğinin trans- enzimleri (replikaz, transkriptaz vb.) oluşturacak bilgiler yer almakta-
feriyle üretilmiştir. dır. Genomunda RNA polimeraz enzimini kodlayan genetik bilgiye
• Polly’de gen aktarımı ve çekirdek transferi birlikte kullanılmış- sahip olduğu için konakçı hücre içerisinde çoğalırken kendi genomu-
tır. Bu yüzden transgenik bir klondur. nu (RNA) kalıp olarak kullanır ve tamamlayıcı RNA ipliği oluşturur.
2. Belirli özelliklere sahip hayvanların aynı soylarını üretmek, nesli teh- 4. a) Sinovac tarafından geliştirilen CoronaVac aşısı geleneksel
dit altında olan hayvanların popülasyonlarını artırmak, ilaç üretimi yöntemle bunun dışındaki diğer tüm aşılar ise biyoteknolojik
veya tıbbi amaçlı araştırmalarda kullanmak için klonlamak isterler. yöntemlerle elde edilmiş aşılardır.
3. Olası cevap-1: Evet, katılırım. Mamutun vücut hücre çekirdeği b) Sinovac tarafından geliştirilen aşı içerisinde canlı olmayan
bir yumurta hücresine transfer edilebilir ve dişi bir filin rahmine SARS-CoV-2 virüsü bulunur. BioNTech /Pfizer tarafından
yerleştirilebilir. geliştirilen aşı içerisinde ise SARS-CoV-2 mRNA’sı (özellikle
SARS-CoV-2 spike proteinini oluşturan mRNA) bulunur.
Olası cevap-2: Hayır, katılmam. Binlerce yıl önce ölmüş mamutun
donmuş hücrelerinde çekirdek yapısı bozulmuş olabilir. Klonlama- 5. mRNA aşısı, viral proteinlerin tümünü üretmek için yeterli olabilecek
da verici hücre canlı organizmadan elde ediliyor ve aynı tür başka bir genetik bilgi içermez. Yalnızca bağışıklık sistemini uyararak hücre-
bir dişinin vücuduna yerleştiriliyor. Fil ve mamut aynı tür değildir. de bir virüsün var olduğunu düşünmesi sağlanır. Böylelikle bağışıklık
4. Olası cevap: Evet, nesli tehdit altında olan türleri klonlayarak sistemi virüsle savaşmak için gerekli antikorları üretmeye başlar. Bu
çoğaltabiliriz. Böylece soylarının kısmen ortadan kalkmasını yüzden aşılanma sonrasında COVID-19 hastalığına yakalanılmaz.
önleyebiliriz. Ancak klonlamanın bazı dezavantajları vardır. 6. mRNA aşılarını etkin kılabilmek için mRNA, ya lipit nanoparça-
Klonlanan canlılar arasında genetik çeşitlilik olmaz. Bu canlıların cıklar içinde ya da viral vektör aracılığıyla vücuda verilir. Böylece
doğal ortamlarında eşeyli üreme yapması daha avantajlıdır. Ayrı- aşı parçacıkları hücrelere çarparak ve onlarla kaynaşarak mR-
ca, klonlanan hayvanlar, Dolly örneğinden bilindiği üzere, sağlık NA’yı hücre içerisine serbest bırakır. Daha sonra aşının mRNA’sı
sorunları yaşamaktadır ve ömürleri daha kısadır. hücre tarafından yok edilir ve herhangi bir kalıcı iz bırakmaz.
5. Klonlanan tavşan, Himalaya tavşanının kürk renginde olur. Çün- 7. Canlı attenüe aşı içerisinde zayıflatılmış SARS-CoV-2 virüsü bu-
kü vücut hücresinin çekirdeği tüm genetik özelliği taşır. Hima- lunacağından bu virüsün başka virüslerle genetik rekombinasyon
laya tavşanının deri hücresinden alındığı için oluşan yeni yavru oluşturabilme riski ve mutasyonel değişime bağlı olarak aşı için-
tavşan, Himalaya tavşanının bir klonudur. deki virüsün yeniden hastalık yapma özelliği kazanabilme olasılı-
ğı vardır. Bu nedenle COVID-19 hastalığına karşı geliştirilen aşı
Etkinlik No.: 19 - Dedektif DNA çeşitleri içerisinde canlı attenüe aşı çalışmaları yer almamaktadır.
1. İki insanın DNA’sı % 99,9 oranında aynıdır, geri kalan kısım ki- Etkinlik No.: 21 - TÜBİTAK COVID-19 Aşı Çalışmaları
şiye özgüdür. İnsan DNA’sının yaklaşık üç milyar nükleotit çifti
içerdiği göz önüne alındığında iki insanın DNA’larında farklı di- 1. Vektör, genetik malzemeyi bir yerden bir yere aktarır. Rekombi-
zilişte yaklaşık üç milyon baz çifti bulunduğu söylenebilir. nant gen teknolojisi ile aşı üretiminde bakteri hücresine ait hal-
kasal DNA yani plazmit vektör olarak kullanılmıştır.
2. 2 numaralı şüpheliden alınan örneğin DNA parmak izi, olay ye- 2.
rinden alınan örneğin DNA parmak izi ile uyumludur. Bakteri plazmitinde bulunmayan genetik bir özellik bakteri hüc-
resinin plazmitine nakledilmiş ve genetiği değiştirilmiş rekombi-
3. İnsanlarda olgun alyuvarlar çekirdeksiz olduğu için DNA par- nant bir DNA molekülü elde edilmiştir.
mak izi elde edilemez. Lökositler çekirdek taşıdıklarından dolayı 3. Biyoteknolojik yöntemle aşı üretmek ucuzdur ve çok üretilebilir.
onlardan DNA parmak izi elde edilebilir. Ancak biyoteknolojik olarak aşının ilk oluşturulma süreci önemli
4. DNA parmak izi elde etmek için anlamsız baz dizileri PCR (Po- araştırma ve geliştirme çalışmaları gerektirir ve maliyeti yüksek-
limeraz Zincir Reaksiyonu) yöntemiyle çoğaltılır. Anlamsız baz tir. Bağışıklığı zayıf kişiler de bu yöntemle üretilen aşıları kulla-
dizilerinden protein sentezlenmez. Bu nedenle eklenen DNA nabilmektedir. Ancak bu yöntemle üretilen aşılarda maya hüc-
parçacıklarından bakteri protein sentezleyemez. relerinin virüse ait ürettiği antijen aşılamada yeterli olmayabilir
ve maya hücrelerinin ürettiği antijenler insan organizmasında
5. Elektrik akımı uygulandığında elektroforez jelinin bir ucu artı, doğru lenfositleri uyarmayabilir. Bu durumda istenen düzeyde
diğer ucu eksi yükle yüklenir. DNA molekülü elektriksel olarak bağışıklık yanıtı oluşmayabilir. Rekombinant gen teknolojisiyle
eksi yüklü olduğu için elektrik akımı uygulandığında DNA par- üretilen aşıların ne derece etkin oldukları ve gelecekte nasıl so-
çaları jelin artı kutbuna doğru hareket eder. nuçlar ortaya çıkarabileceği araştırılmaya devam etmektedir.

213