Page 216 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 25 - İnsan Vücudunun Para Birimi: ATP 2. Enerjinin asıl kaynağı Güneş’tir. Fotosentez yoluyla güneş enerjisi
1. a) Gün içerisinde harcanan enerji miktarı hareketin türüne, sü- organik bileşiklerin kimyasal bağlarında tutulur. Yıkım tepkime-
leri olan solunum sırasında açığa çıkan enerji ise ATP’de depo-
resine, kişinin becerisine, cinsiyetine, vücut ağırlığına, yaşına, lanır ve hücresel işlerde kullanılır. Fotosentez olayında öncelikle
çevre sıcaklığına göre değişiklik göstermektedir. fotofosforilasyon olayı gözlemlenir. Sonrasında substrat düzeyinde
b) Vücudumuzun temel enerji kaynağı yiyeceklerin yapı taşları fosforilasyon ve en son oksidatif fosforilasyon gözlemlenir.
olan karbonhidrat, protein ve yağlardır. Karbonhidratlar sin-
dirim süreci sonucu basit şekerlere, proteinler amino asitlere, 3. Öğrencinin açıklaması doğru değildir. ATP’nin üretimi bir sen-
yağlar ise yağ asitlerine ve gliserole dönüşür. Kan dolaşımı tez olayıdır, enerji gerektirir. Bu yüzden endergonik bir tepkime-
ile bu maddeler dokulara ve hücrelere taşınır. Bu maddelerin dir. ATP’nin tüketimi sonucunda enerji açığa çıkar. Ekzergonik
yapısında kimyasal bağ enerjisi vücudumuzdaki hücreler ta- bir olaydır.
rafından doğrudan kullanılamaz. Besin maddelerindeki kim- 4. Canlılar karbonhidrat, protein ve yağ moleküllerini oksijenli
yasal bağlar kırılırken açığa çıkan enerji, hücre faaliyetlerine solunumla parçalayarak enerji elde ederler. Birim zamanda eşit
doğrudan enerji sağlayan ve adenozin trifosfat (ATP) olarak miktarda kullanılan besinlerden en yüksek değere önce yağ, sonra
isimlendirilen molekülü sentezlemek için kullanılır. ATP vü- protein, en son karbonhidrat olması gerekir.
cutta enerji üretilen ve tüketilen süreçler arasında enerji alış-
verişini sağlayan temel moleküldür. 5. İnsan vücudu kalorimetre gibi tümüyle yakmaz. Örneğin pro-
c) Hiçbir iş yapmadan yatan bir insan sadece vücut sıcaklığını teinler, üre gibi azot kökenli ve tümüyle sindirilemeyen mad-
korumak, kalp atışını devam ettirmek, çevredeki uyartıları deler içerir. Ayrıca, yenilen gıdaların tümü, bağırsak tarafından
nöronlarıyla algılamak, hücre bölünmesi yapmak, hormon ve emilmez. Bu yüzden kalorimetre ölçüleri, vücut koşullarına uya-
enzim sentezlemek, böbrekte kanı temizlemek gibi pek çok cak biçimde ayarlanmalıdır.
faaliyet için enerjiye ihtiyaç duyar. 6. Yiyecek bir anlamda insan makinesini işleten yakıttır. Sindirim
2. Hücre içinde enerji ihtiyacı olduğunda önce ATP’nin yapısında sonucu elde edilen enerji başka yerlerde vücudu korumakta, iş
son iki fosfat molekülü arasındaki enerji yüklü bağ enzimlerle yapmakta ve büyümeye yardımcı olmakta kullanılır. İnsan vü-
hidroliz edilir ve enerji açığa çıkar. Bu enerjinin bir kısmı ısı ola- cudu gıdaların %25’ini mekanik enerjiye çevirir. Geri kalanını
rak çevreye yayılırken bir kısmı da hücre bölünmesi, kas faaliyeti, da vücut sıcaklığını koruyabilmek için ısı enerjisine dönüştürür.
aktif taşıma gibi endergonik tepkimelerde kullanılır. Her 3.500 kalori, insan kütlesinin yaklaşık 373 g’ına eşittir. Vücut
3. Hücre solunumu sırasında besin moleküllerinin tek basamakta kütlesini koruyabilmek için belirli bir kaloriye gereksinim vardır.
değil kademeli yıkımı ile serbest kalan enerji, üçüncü fosfatın Dolayısıyla tüketilen her 3.500 kalori, bu kütleden 373 g eksiltir.
ADP’ye bağlanıp ATP oluşturulmasında kullanılır. Eğer bu enerji Bu nedenle kalori açığı oluşturmak bireylerin zayıflamasını sağ-
bir anda serbest bırakılmış olsaydı hücrenin kullanması için çok layacaktır.
fazla olur, bu durumda büyük miktarda ısı açığa çıkardı. Hücre- Etkinlik No.: 27 - Biyoenerjetik
nin bu kadar fazla enerjinin tamamını bir defada kullanabilmesi
mümkün değildir. Ayrıca açığa çıkan ısı hücrelerin zarar görme- 1. Yukarıdaki görselde ATP molekülünün hücrede metabolik fa-
sine hatta ölümüne neden olurdu. aliyetlerde kullanılmak üzere yıkımı ve solunum olayları ile
4. a) A- Glikozit bağı, B- Ester bağı, C- Fosfat bağlarıdır. yapımının gösterildiği ATP döngüsü verilmiştir. ADP’ye enerji
ile birlikte inorganik fosfat (Pi ) eklenmesi sonucu ATP’nin üre-
b) Her üç molekülde de ortak bulunan bağ “ester bağı”dır. tilmesi fosforilasyondur. Fosforilasyon sırasında su açığa çıkar
5. a) Solunum egzergonik bir tepkimedir. Bu süreçte substrat düze- (dehidrasyon). ATP’nin H O ile hidroliz edilerek yapısındaki
yinde fosforilasyon ve oksidatif fosforilasyon görülür. enerjinin açığa çıkarılması ise defosforilasyondur. Canlılardaki
2
b) İnsan vücudunda egzergonik (enerji veren) bir süreci yürüte- fosforilasyon ve defosforilasyon olayları endegonik reaksiyonlar
bilmek için endergonik (enerji alan) bir sürece ihtiyaç duyu- ve ekzergonik reaksiyonlar arasında bir köprü oluşturur.
lur. ATP endergonik ve egzergonik tepkimeler arasında enerji
transferi sağlayan organik bir moleküldür. EKZERGONİK TEPKİME ENDERGONİK TEPKİME
6. a) Proteinler uzun süreli ve yoğun egzersizlerde enerji kaynağı Solunum Hareket
olarak kullanılır. Ancak proteinlerden enerji elde edebilmek Fermantasyon Aktif taşıma
için karaciğerde aminoasitlerden amin grubu ayrılmalıdır. Sinirsel iletim
Bu işlemin adı deaminasyondur. Amino asitten amino grubu Hücre bölünmeleri
ayrıldıktan sonra geriye kalan karbon iskeleti parçalanmaya Sentez tepkimeleri vb.
devam eder ve ATP oluşumuna katılır. Proteinler enerji eldesi
için kullanıldığında amino asitlerden ayrılan amin grubunun
vücuttan uzaklaştırılması idrar yoluyla mümkün olur ve bu Aden n Ester bağı Fosfat bağı
nedenle proteinlerin kullanılması vücut su kaybını artırır. Bu
durumda daha çok su tüketmek gerekir.
b) Enerji için gerekli besin sağlanamadığında vücut bir süre de- Gl koz t bağı Tr fosfat
poları kullanır. Karaciğerde depolanan glikojen glikoza par- Fosfat
çalanır. Enerji eldesinde ilk kullanılan glikozdur. Sonrasında R boz
depo yağlar en son proteinler kullanılmaya başlanır. Protein
enerji kaynağı olarak kullanılırken öncelikle üreme ve kas sis- Fosfor lasyon ATP döngüsü Defosfor lasyon
temindekiler en son hâlâ vücuda besin girişi olmadıysa sinir
sistemindeki proteinler kullanılmaya başlanır.
Etkinlik No.: 26 - ATP’nin Hikâyesi Fosfat
1. Kimyasal enerji sinirlerde elektrik enerjisine, kaslarda mekanik
ve ısı enerjisine, gözde ise ışık enerjisi elektrik enerjisine dönüş- D fosfat
türülmektedir. Aden n
R boz

215