Page 217 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. Evet, katılıyorum. ATP molekülünün canlılarda evrensel enerji Etkinlik No.: 29 - Fotosentez ve Yeryüzünde Yaşam
kaynağı (canlı sistemlerinin enerji para birimi) olarak kabul edil-
mesinin nedenleri şunlardır: Tüm hücrelerde ATP molekülünün 1. Siyanobakteriler güneşten aldıkları enerjiyle su ve karbondioksit-
varlığı, hücrelerde gerçekleşen birçok metabolik faaliyette ATP ten besin üreterek fotosentez yaptılar. Fotosentez sırasında olu-
molekülünün kullanılması, ATP sentezlenmeyen hücrelerde can- şan oksijeni de atmosfere verdiler. Bu durum büyük oksidasyon
lılığın son bulmasıdır. olayını ortaya çıkarmıştır.
3. Besinlerdeki kimyasal enerji doğrudan kullanılamaz. Canlılar, 2. Büyük oksidasyon olayında belirtildiği gibi yeryüzünde oksijenin
hücresel solunumla besinlerden elde ettikleri ATP'nin yapısında kaynağı üreticiler ve fotosentezdir. Dolayısıyla fotosentez sonucu
kimyasal bağ enerjisi olarak tutar. ATP, yaşamsal faaliyetlerde besin üretildiğine göre bugünkü anlamda besinin kaynağı da üre-
kullanılan enerji kaynağıdır. Vücudumuzda kimyasal bağ enerji- ticiler ve fotosentezdir.
si ısı enerjisine dönüşebilir. Hareket hâlindeyken kaslarda kinetik 3. Bu durumda prokaryotik organizmaların olması ve bazı prokar-
enerjiye, sinir hücrelerinde ise elektriksel enerjiye dönüştürüle- yotların da fotosentez yapması, o gezegenin insanlar için yaşana-
bilir. bilir olmasında bir umut kaynağıdır, gezegende oksijen ve besin
4. İnsanların vücut sıcaklıkları bulundukları ortamın sıcaklığı ne bulunduğu anlamına da gelir.
olursa olsun sabittir. Hava sıcaklığının daha düşük olduğu yerler- 4. Bitkiler, karbondioksit ve suyu güneş ışığı etkisiyle organik madde-
de insanlar vücut sıcaklıklarını sabit tutabilmek için çok miktarda lere ve oksijene, güneş enerjisini de kimyasal enerjiye dönüştürürler.
enerjiye ihtiyaç duyar. Bu nedenle daha fazla miktarda ve daha Organik maddeler yakıldığında ise ısı enerjisi açığa çıkar. Bu nedenle
yüksek kaloriye sahip besinlere ihtiyaç duyarız. biyokütle enerjisi yenilenebilir enerji kaynağı olarak kabul edilir.
5. Canlılarda gerçekleşen ekzergonik reaksiyon (solunum) sonucu 5. Biyokütle kaynağı olarak bir hücreli fotoototrof canlılardan ve mik-
ATP üretilir. Üretilen ATP, endergonik reaksiyonların (hareket, roalglerden yararlanılabilir. Özellikle mikroalgler karada yaşayan
aktif taşıma, sinirsel iletim, sentez tepkimeleri ve hücre bölünme- bitkilerden daha hızlı ve yüksek verimle güneş enerjisini kimyasal
leri) meydana gelmesi sırasında kullanılır. enerjiye dönüştürürler ve bitkilerden daha çok oksijen üretirler.
6. Olası cevap: Enerji; ısı, ışık, elektrik, ses, hareket, kimyasal ve 6. Fotoototrof organizmalar fotosentez sırasında ışık enerjisinden ve
nükleer enerji vb. şekillerde bulunabilir. Enerji yok olmaz, bir karbondioksit gazından yararlanırlar. Dolayısıyla fotosentez, at-
formdan başka bir forma dönüşür. Örneğin sinir hücrelerinde- mosferdeki karbondioksidin dengede kalabilmesi için önemli iken
ki kimyasal enerji elektrik enerjisine dönüşerek bilgiler beyne fotoototrof organizmalardaki artış, diğer bir ifadeyle fotosentezdeki
iletilir. Kulağa gelen ses, duyu hücrelerine oradan da sinirlere
aktarılır. Kulak sinirleri tarafından alınan ses, elektrik enerjisine artış da dünyaya yeterli besin ve oksijeni sağlayabilmede önemlidir.
dönüştürülerek beyne iletilir ve böylece duyma gerçekleşir. 7. Bitkiler fotosentez yaparak besin üretirler. Ürettikleri besinlerin
bir kısmını yapılarında kullanırlar. Örneğin bitkilerin hücre çeper-
Etkinlik No.: 28 - Fotosentezin Yaşamdaki Yeri lerinin yapısına katılan selüloz, kâğıt yapımında kullanılır. Pamuk,
1. a) Gelişen teknoloji ile fabrikalarda ve diğer sanayi kuruluşla- keten, kenevir gibi bitkilerden dokuma ve tekstilde yararlanırız.
rından çıkan gazların atmosfere salınması, yeşil alanların yok Kauçuk bitkisinin salgısını kauçuk üretiminde kullanırız. Yine
edilmesi, ısınma için kullanılan yakıtlar, taşıtlardan çıkan gazlar bazı bitkilerin salgıları ilaç ve kimya sanayiinde kullanılır. Ayrıca
atmosferdeki karbondioksit oranını artırır. mobilyacılık alanında da bitkilerden elde edilen ürünler kullanılır.
b) Atmosferde karbondoksit oranının aşırı artması küresel Etkinlik No.: 30 - Fotosentezin Evreleri
ısınmayı tetikler.
2. Yeşil bitkiler ortamdaki karbondioksidi alarak güneş ışığı yardı- 1. Su molekülü fotoliz edildiğinde klorofil için elektron kaynağı,
mıyla besin üretiminde kullanır. Bu olay sonucunda atmosfere NADP molekülü için hidrojen kaynağı ve atmosfer için oksijen
oksijen verilir. Böylece atmosferdeki oksijen-karbondioksit den- kaynağı olarak iş görür. Ayrıca stromada ışıktan bağımsız reaksi-
gesi sağlanmış olur. Yeşil alanların ortadan kaldırılmasıyla do- yonlarında üretilen besinin hidrojen kaynağıdır.
ğadaki denge bozulur ve canlılar için gerekli olan besin-oksijen 2. Klorofil - ETS – NADPH – PGAL – Glikoz.
üretimi azalır. 3. Fanus altında fotosentez yapan bir bitkiye oksijen atomu işaretli
3. Enerji elde etmek için kullanılan petrol, doğal gaz, kömür gibi karbondioksit ve normal oksijene sahip su verilir. Üretilen be-
fosil yakıtların kaynağı fotosentez yapan organizmalardır. sinin oksijen atomları analiz edilir. Besin ağır oksijen taşıyorsa
4. Canlılar Güneş’ten gelen ışık enerjisini doğrudan kullanamaz ve besindeki oksijenin kaynağı karbondioksittir. Besin ağır oksijen
depolayamaz. Güneş enerjisinin kullanılabilir hâle gelmesi için bir atomları taşımıyorsa besindeki oksijenin kaynağı sudur. Deney
başka enerji türüne dönüştürülmesi gerekir. Bu dönüşümü sağla- sonucunda besinin ağır oksijen atomları taşıdığı görülecektir.
yan olay fotosentezdir, fotosentez klorofil taşıyan canlılar tarafın- 4. Kısmen gereklidir. Bitki büyümesi, fotosentez ile üretilen orga-
dan gerçekleştirilir. Bu canlılar fotosentez yaparak besin üretir ve nik besinler sayesinde gerçekleşir. Besin üretimi için gerekli kar-
besin zinciri yoluyla bu enerji diğer canlılara aktarılır. Fotosentez bondioksidi havadan, suyu kökleri ile topraktan alır. Ayrıca bitki
olmasaydı Dünya’da canlılık büyük ölçüde sona ererdi. Sadece büyüme ve gelişmesi için gerekli mineraller topraktaki su içinde
inorganik maddelerin oksidasyonuyla besin üreten kemoototrof çözünerek bitkiye geçmesi sağlanmaktadır. Bitkinin tutunup des-
canlılar ve onları tüketen az sayıda tüketici canlı olurdu. tek sağlayabilmesi için de toprağa ihtiyaç vardır.
5. Fotosentez canlıların besin ihtiyacını karşılarken aynı zamanda 5. Işık enerjisi ve su ışığa bağımlı reaksiyonlarda kullanılan girdileri oluş-
günlük hayatta kullanılan pamuk, keten gibi tekstil ürünlerinde, tururken karbondioksit ışıktan bağımsız reaksiyonların girdisidir.
ilaç ve kozmetik sanayiinde, mobilya sektöründe ve kâğıt ürünle-
rinde ham madde eldesine katkı sağlar. ATP ve NADPH ışığa bağımlı evrede oluşturulan ara ürünlerdir.
6. Evet, olabilir. Hayvanlar âlemi içinde bir deniz tavşanı türü olan Işıktan bağımsız evrede oluşan ADP ve NADP ara ürünleri ışığa
bağımlı evrede tekrar kullanılır.
Elysia chlorotica yediği fotosentetik alglerin içinde bulunan plastit-
leri sindirmeyerek fotosentez yapabiliyor. Bu sayede besin ve oksi- Işıklı evrenin çıktısı olan oksijen gazının bir kısmı hücre içinde
jen üretebiliyor. Buradan yola çıkılarak bu özellik diğer canlılara da kullanılırken fazlası atmosfere verilir. Işıktan bağımsız evrenin
kazandırılabilir. Biyoteknoloji ve gen mühendisliği sayesinde gen çıktısı glikoz bitki içerisinde kullanılır.
aktarımı yoluyla canlılara fotosentez yapma özelliği kazandırılabilir. 6. Fotosentezle üretilen organik besinlerin karbon kaynağıdır.
7. Işık fotonları öncelikle klorofiller tarafından soğurulunca enerjisi
klorofillerdeki elektronlara aktarılır. Elektronlar ETS aracılığı ile

216