Page 310 - Fizik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. Yönerge 2. Yönerge
1 Katının sıcaklığı artarken sıvınınki azalabilir. Bu durumda 1 Peteklere verilen sıcak suyun enerjisi, katı olan peteğin iç yü-
katının sıcaklığı az, sıvının sıcaklığı fazladır. Isı alışverişi, sı- zeyinden dış yüzeyine iletim yolu ile aktarılır. Peteğin dışına
caklığı büyük olan maddeden küçük olan maddeye doğru olur. temas eden hava tanecikleri buradan enerji alarak sıcaklıkla-
rını arttırır. Sıcaklığı artan tanecikler genleşir ve özkütleleri
2 Katının sıcaklığı azalırken sıvınınki artabilir. Bu durumda katı- azalır. Özkütlesi azalan tanecikler yukarı yönde hareket eder.
nın sıcaklığı fazla, sıvının sıcaklığı azdır. Isı alışverişi, sıcaklığı Petekten ayrılan sıcak taneciklerin yerini soğuk tanecikler alır
büyük olan maddeden küçük olan maddeye doğru olur. ve olay tekrarlanarak oda içerisinde bir hava akımı oluşur. Böy-
3 Katının sıcaklığı değişmezken sıvınınki azalabilir. Bu durumda lece sıcak hava odanın her yerine taşınmış olur. Işıma ise sıcak
sıvıdan ısı alan katı madde, hâl değiştirmekte yani erimektedir. cisimler tarafından her koşulda gerçekleşir. Bu nedenle Meli-
Çünkü hâl değiştirmekte olan maddelerin sıcaklığı, ısı almala- sa’nın açıklaması tamamen doğrudur.
rına rağmen değişmez. 2 Kaşığın çay içindeki kısmının tanecikleri çaydan ısı alarak
4 Katının sıcaklığı artarken sıvınınki değişmeyebilir. Bu durum- bulundukları noktada daha hızlı titreşim hareketi yapmaya
da katıya ısı veren sıvı madde, hâl değiştirmekte yani donmak- başlar. Bu tanecikler yanlarındaki taneciklere çarparak enerji
tadır. Çünkü hâl değiştirmekte olan maddelerin sıcaklığı, ısı aktarır. Bu şekilde oluşan iletim yolu ile ısı kaşığın her yerine
vermelerine rağmen değişmez. iletilir ve çayın dışında kalan kısım da el yakar.
5 Katının sıcaklığı azalırken sıvınınki değişmeyebilir. Bu durum- 3 Sıcak cisimlerin ışıma yapması için maddesel ortama gerek
da katıdan ısı alan sıvı madde, hâl değiştirmekte yani buharlaş- yoktur. Işıma sayesinde ısı, boşlukta da yayılabilir ve duvardaki
maktadır. Çünkü hâl değiştirmekte olan maddelerin sıcaklığı, termometreyi etkiler. Bu nedenle termometrede sıcaklık artışı
ısı almalarına rağmen değişmez. görülür.
3. Yönerge 4 Isı daima yüksek sıcaklıktan düşük sıcaklığa doğru gider. Isı-
nan hava yukarı yönde hareket ettiği için bir odanın üst tara-
1 Buzun kütlesinin artabilmesi için başlangıçta buzun sıcaklığı- fının sıcaklığı, alt tarafından daha yüksektir. Bu nedenle her
o
nın 0 C ’den küçük olması gerekir. Bu durumda su, hâl değiş- zaman sıcak hava, sıcak odadan soğuk odaya doğru kapının
tirerek buz olmuş ve buzun kütlesini arttırmıştır. üstünden gider. Giden sıcak havanın yerine de soğuk odadan
sıcak odaya doğru kapının altından soğuk hava gelir.
2 Buzun kütlesinin zamanla değişmediği gözlendiğine göre su ve
o
o
buzun ilk sıcaklıkları 0 C'dir veya buzun ilk sıcaklığı 0 C’nin Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders
o
altında, suyun ilk sıcaklığı da 0 C’nin üstündedir. Kitabı, sayfa 238-241.
3 Grafiğin I. aralığında, alınan ısıya rağmen sıcaklık sabit oldu-
ğuna göre buz eriyerek hâl değiştirmekte; bu değişim de suyun Etkinlik No.: 132
kütlesini arttırmaktadır.
1 Pelin'in soba yandıktan kısa bir süre sonra havanın ısındığını
Grafiğin II. aralığında, alınan ısı sıcaklığı arttırdığına göre hâl hissetmesinde ısının taşınım yoluyla yayılması etkili olmuştur.
değişimi son bulmuştur. Buharlaşma ihmal edildiği ve kayna- Sıcaklığı artan madde taneciklerinin hacmi artarken özkütlesi
ma sıcaklığına da ulaşılmadığına göre suyun kütlesinde her- azalır. Hava içinde özkütlesi azalan tanecikler yükselirken daha
hangi bir değişiklik olmaz. soğuk ve özkütlesi daha büyük olan hava tanecikleri aşağıya
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders doğru iner. Isı enerjisi bu şekilde sıcaklığı yüksek olan bölge-
Kitabı, sayfa 234-236. den düşük olan bölgeye aktarılır.
2 Soba ayaklarının sıcaklığındaki artışta ısının iletim yoluyla
Etkinlik No.: 131 yayılması etkili olmuştur. Katı bir madde ısıtıldığında önce ısı
kaynağına yakın olan atom ve moleküller enerji alır. Enerjinin
1. Yönerge
yayılması, enerji alan atom ve moleküllerin titreşim hareketini
KONVEK- birbirine aktarmasıyla gerçekleşir.
BİLGİ İLETİM IŞIMA
SİYON
3 Avuç içi doğrudan termal ışımaya maruz kalmıştır. Bu nedenle
Maddesel ortamda Pelin’in ateşe dönük avuç içini elinin arka kısmına göre daha
1 + + +
gerçekleşir. sıcak hissetmesinde ısının ışıma yoluyla yayılması etkili olmuş-
2 Boşlukta gerçekleşir. - - + tur.
Ortamın tanecikleri 4 Yanan sobanın bulunduğu ortamda ısının yayılması; iletim,
3 + - - ışıma ve taşınım yollarıyla gerçekleşir. Ancak ısının hava or-
ötelenmez.
tamında duvarlara ulaşmasında taşınım ve ışıma yoluyla yayıl-
Ortamın tanecikleri ması etkili olur. Isı, duvarda iletim yoluyla yayılarak Aleyna’nın
4 ötelenir. - + - odasına ve oda içinde hava ortamında taşınım yoluyla Aley-
Termal kamera ile na’ya ulaşmış olmalıdır.
5 + + +
görülebilir. 5 Güneşten gelen ısısının Aleyna'nın odasına ulaşmasında ısının
Yüksek enerjili ışıma yoluyla yayılması etkili olmuştur. Isının iletim ve taşınım
tanecikler, düşük yoluyla yayılabilmesi için ortama ihtiyaç vardır. Isı, ışıma yo-
6 - + -
enerjili taneciklerle luyla boşlukta da yayılabilmektedir. Bu sayede güneşten gelen
yer değiştirir. ısı Aleyna'nın odasına ulaşmıştır.
7 Katılarda gerçekleşir. + - + Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders
Kitabı, sayfa 238-241.
Sıvı ve gazlarda
8 - + +
gerçekleşir.
310