Page 311 - Fizik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 9

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 133 Etkinlik No.: 134
1 Şekil I’deki klima, havayı aşağıya doğru verdiğine göre ısıtma 1 İşçinin elinde kalın eldiven olması, ısının iletim yoluyla ya-
işlevini gerçekleştirmektedir. Çünkü sıcak havanın özkütlesi, yılmasını engellemek içindir. Isının iletim yoluyla yayılması,
soğuk havanınkinden küçüktür. Klima tarafından aşağıya doğ- birbirine çok yakın atom ve moleküllerin titreşim hareketi
ru yönlendirilen sıcak hava, aşağıda bulunan soğuk havanın ile gerçekleşir. İşçinin elindeki dış yüzeyi parlak eldiven, sıvı
yukarıya doğru hareket etmesini sağlar. Bu sayede oda içeri- demirden gelen ışınları yansıtarak ısının ışıma yoluyla yayıl-
sinde bir hava döngüsü oluşur ve oda daha hızlı ısınır. masını engellemek içindir. İşçinin yüzünde cam maske olması,
hava ve sıvı demirdeki taneciklerin yer değiştirerek yüze çarpıp
Şekil II’deki klima ise havayı yukarıya doğru verdiğine göre ısının konveksiyon yoluyla yayılmasını engellemek içindir.
soğutma işlevini gerçekleştirmektedir. Çünkü soğuk havanın
özkütlesi, sıcak havanınkinden büyüktür. Klima tarafından 2 Termos yapmak için kullanılan kapların arasının vakumlan-
yukarıya doğru yönlendirilen soğuk hava, aşağıya inmek is- ması, ısının iletim yoluyla yayılmasını engellemek içindir.
ter. Böylece aşağıdaki sıcak hava yükselmek durumunda ka- Termostaki sıvıdan gelen ısı, kabın iki duvarı arasında tanecik
lır. Odada yine bir hava döngüsü oluşur. Bu sayede oda daha olmadığı için iletim yoluyla yayılamaz. Yüzeylerinin parlak ol-
çabuk soğur. ması, termosa çarpan ışınları yansıtarak ısının ışıma yolu ile
yayılmasını engellemek içindir.
2 Isı, tıpkı ışık gibi açık renkler tarafından yansıtılırken koyu
renkler tarafından soğurulur. Şekil I’deki sobanın arkasındaki 3 Gazlı veya elektrikli bütün ocakların ısıyı tencerenin altından
duvar, Şekil II’dekinden daha açık renktedir. Sobadan yayılıp verecek şekilde tasarlanmasının, kalorifer peteklerinin her
duvara çarpan ısı, açık renkteki duvardan yansıtılarak odaya zaman zemine yakın yerleştirilmesinin, su ısıtıcılarında rezis-
gönderilir. Böylece Şekil I’de gösterilen oda, Şekil II’dekinden tansların dipte olmasının amacı ısının konveksiyon yolu ile
daha çabuk ısınır. ortama yayılmasını kolaylaştırmaktır.
3 Şekil I’deki tencerede alttan ısıtılan su daha önce kaynama nok- 4 Kamp ateşinde ısınma ısının ışıma yolu ile, kalorifer petekle-
tasına ulaşır. Çünkü alttan ısı verilince ısınan suyun özkütlesi rinin evi ısıtması ısının konveksiyon ile, tost makinesine ko-
azalır ve sıcak su molekülleri yukarı doğru hareket eder. Bu da nan ekmeğin ısınması ısının iletim yolu ile yayılmasına birer
tencerenin üst kısımlarında bulunan soğuk suyun aşağıya doğ- örnektir.
ru hareket etmesini sağlar. Böylece bir döngü oluşur ve bu sa- Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir.
yede kaptaki su, kısa süre içerisinde kaynama noktasına ulaşır. Muhtemel cevaplar:
Şekil II’de ise tencerenin yanlarından ısı verilince bu bölge- - Güneş ocağında suyun kaynaması (ışıma)
lerde bulunan su molekülleri ısınır ve yükselir. Tencerenin - Evlerde peteklerin üzerindeki perdelerin hareket etmesi
üst kısmında bulunan soğuk su harekete geçse de tencerenin
tabanına ulaşamaz, ısınan bölgeye kadar inebilir. Tencerenin (konveksiyon)
içerisinde tam bir döngü oluşmadığı için tencerenin tabanında - Güneş enerjili su ısıtma sistemleri (ışıma)
bulunan su tam olarak ısınamaz. İletim yoluyla suyun tencere
tabanına yakın kısmı bir miktar ısınsa da kapta bulunan suyun - Güneşin dünyayı ısıtması (ışıma)
tamamı kaynama noktasına ulaşamaz.
- Buzdolabındaki şişeye dokunulduğunda elin üşümesi (iletim)
4 Çelik, ısı iletim hızı yüksek olan bir maddedir. Sapı da kendisi
gibi çelik olan bir tavaya ısı verildiğinde sap da çok ısınacak ve - Mutfakta metalden yapılmış kaşık yerine tahtadan yapılmış
kaşıkla yemek yapılması (iletim)
tavayı kullanmak isteyenler için tehlike oluşturacaktır. Baka-
lit ise ısı iletim hızı düşük olan bir maddedir. Çelik tavaya ısı - Termal kameralarda görüntü elde edilmesi (ışıma)
verildiğinde bakalit sap çok ısınmayacak ve tavayı kullananlar
için bir tehlike oluşturmayacaktır. Ancak çelik saplı tava fırın - Mikrodalga fırınlarda yemeğin ısıtılması (ışıma)
içerisinde güvenle kullanılabilirken bakalit saplı tava kullanıla-
maz çünkü çelik çok yüksek sıcaklıklara dayanabilirken bakalit Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders
ortalama 130 °C'ye ulaştığında eriyecektir. Kitabı, sayfa 238-241.
5
a Soğuk suyun depolandığı kazan, güneş panelinden daha Etkinlik No.: 135
yüksekte olduğu için içerisindeki suyun yer çekimi potan- 1. Yönerge
siyel enerjisi yüksektir. Böylece su rahatlıkla aşağıya akar
ve güneş panelinin içerisinde dolaşır. Panel içinde ısınan 1 Isı iletim katsayısı düşük olan maddelerin ısı iletim hızı da dü-
su özkütlesi azaldığı için yukarı doğru hareket eder ve pa- şük olur. Bu maddelere ısı yalıtkanı ve bu maddelerden yapılan
nelden daha yüksekte bulunan kazanda depolanır. malzemelere de yalıtım malzemesi adı verilir. Dalış elbiselerin-
b A kazanı soğuk su depolarken B kazanı sıcak su depolar. de kauçuk ve polyester kullanılmasının sebebi, bu maddelerin
Soğuk su depolayan kazan ne kadar yüksekte ise içerisin- iletim katsayısı düşük malzemeler olması ve enerji kayıplarını
deki suyun yer çekimi potansiyel enerjisi fazladır ve aşağı- en aza indirerek vücut sıcaklığını korumasıdır.
daki güneş paneline gelmesi o kadar çabuk olur. Panelde 2 Isı geçişi olan ortamlar arasındaki sıcaklık farkı arttıkça ısı ile-
ısınan su ise yükselir ve sıcak su depolayan kazana ulaşır. tim hızı artar. Isı iletim hızında ısıyı ileten maddenin kalınlığı
Bu kazanın güneş paneline yakın olması ile suyun sıcaklı- etkilidir. Ortamlar arasında kullanılan yalıtım malzemesinin
ğındaki değişim en aza indirilmiş olur. kalınlığı arttıkça ısı iletim hızı düşer. Çünkü enerji, ortam ya
6 Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. da malzeme boyunca hareket ederek tanecikten taneciğe akta-
rılır. Bu nedenle uzun süreli dalışlarda ve soğuk sularda kalın
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 9 Ders elbiseler giyilir. Kısa süreli dalışlarda ve çok soğuk olmayan su-
Kitabı, sayfa 238-241. larda ise daha ince dalış elbiseleri giyilebilir.

311