Page 213 - Matematik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

179 MATEMATİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Dik Üçgen ve Trigonometri Kazanım: 9.4.4.1. Dik üçgende Pisagor teoremini elde ederek problemler çözer.
Alan Becerileri: Akıl yürütme, ilişkilendirme, iletişim Genel Beceriler: Bilgi okuryazarlığı-bilim, mühendislik ve matematik okuryazarlığı
Etkinlik İsmi ARŞİMET VİDASI 10 dk.
Amacı Pisagor teoreminin günlük hayat durumlarında kullanımını kavrayabilme. Bireysel
ARŞİMET VİDASI (BURGUSU)
Su, elektrik enerjisi kullanılmadan bulunduğu yerden daha yükseğe nasıl taşınabilir? Yalnızca ünlü bir mate-
matikçi olarak değil, bir mucit olarak da tanınan Arşimet, bu sorunu MÖ III. yüzyılda icat ettiği Arşimet vidası
ile çözmüştür.
Arşimet vidası, suyu bulunduğu yerden daha yükseğe taşımak amacıyla geliştirilmiş, bilinen en eski su pom-
palarındandır. Bu pompa, silindirin içine iyice sıkıştırılmış vida şeklindedir. Üst kısmında vidayı döndürmeye
yarayan bir kol bulunur. Kol; makine, el ya da rüzgâr gülü tarafından döndürülebilir ve böylece suyun yukarı
taşınması sağlanır.
Mekanizma Arşimet'e atfedilse de bazı kaynaklarda Mısırlıların piramitlerin yapımında bu sistemi kullandığı
belirtilmektedir. Bu sistem yıllarca farklı amaçlarla kullanılmıştır ve kullanılmaya da devam edilmektedir. Vida
sıklıkla su kuyusundan su çekmek için kullanılır.
(Kaynak: https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/arsimet-vidasi-ile-suyu-yukari-tasiyoruz) (Düzenlenmiştir.)

C

D

B A
Yukarıdaki şekilde bir Arşimet vidası, B noktasından kuyunun dibine, C noktasından kuyunun üst kısmına ve
tam ortasındaki D noktasından ise 5 m uzunluğundaki bir demir boru ile A noktasına sabitlenmiştir. Kuyunun
yüksekliği olan AC kenarı, kuyunun zemini olan AB kenarına diktir.
Arşimet vidasının kolu 3 tur döndürüldüğünde kuyudaki suyun seviyesi 1 cm azalmaktadır. % 25 i dolu olan bu
kuyudaki su, Arşimet vidasının 450 tur döndürülmesi ile tamamen tükenmektedir.
Yukarıdaki şekle ve verilen bilgilere göre aşağıda yer alan soruyu cevaplayınız.

Arşimet vidasının kuyunun zemininde bağlandığı B noktasının A noktasına olan uzaklığı kaç met-
redir?

212
Hazırlayan: Gökhan GÜNEŞ