Page 498 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 20 4. Sinağrit Baba oltasına yakalandığı adamın cesur, cömert,
gururlu bir insan olduğunu düşünmektedir. Fakat oltaya ya-
1. Adam, heyecan ve sevinçle uyanır uyanmaz yola çıktı. Çok kalandığı zaman bunun doğru olmadığını görmüştür. Çünkü
uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra Mısır’a ulaştı. Hiç parası bu adam henüz bu özelliklerini sınayacak hayat tecrübeleri
olmadığı için orada ne yapacağını bilemedi. Dilenmekten baş- yaşamamıştır. Bu güzel özellikler sadece sözde vardır. Onun bu
ka çare gelmedi aklına. Ama çok utanıyordu. Karanlık olsun da özelliklerini gözlemleyebileceğimiz olaylar henüz olmamıştır.
öyle dileneyim, diye düşündü. Karanlık olunca da dilenmeye Cömert olduğumuz ancak birine yardım edebilecek maddi
başladı utana sıkıla. imkânlara sahip olduğumuzda, cesur olduğumuz ise ancak
Akışı bozmayacak deseni tamamlayabilen daha farklı ifadeler kendimizi ya da yanımızdakileri savunmak zorunda olduğu-
de yazılabilir. muzda ortaya çıkabilecek özelliklerdir.
2. Bekçi durumu anlar. Hazineyi almak için adamla pazarlık Etkinlik No.: 23
yapar.
Bekçi durumu anlamaz ama adam ikinci defa zengin olamaz. 1. Tarihî bir mekânda gezinen kahraman yüzyıllardır varlığını ko-
Bekçi durumu anlar ve hazineyi kendisi almak ister. ruyan antik kentin geçmişteki gibi yaşamasını arzulamaktadır.
Adam yeniden Bağdat’a dönmez ve Mısır’da kalıp çalışarak Ancak mekân gün geçtikçe insanların daha hoyratça kullanım-
larına maruz kalmıştır. Bu nedenle hikâyenin kahramanı antik
geçinmeyi tercih eder vb. şehrin geçmişteki hâliyle yaşanılan zamandaki hâlini karşılaş-
3. Hayal kurunuz ve hedef belirleyiniz. Bunu yazılı olarak ifade tırarak üzüntü duymuş, mermerlerin küstüğünü, yarı yıkılmış
ediniz. büyük bir kapının “Girmeyin, ağlarsınız.” der gibi dudaklarını
büktüğünü söylemiştir.
Etkinlik No.: 21 2. İzmir’e her gelişinde muhakkak uğradığını söylediği antik şehir,
kahraman için “zamanüstü” bir anlam taşımaktadır. Bu mekân-
1. Bir insanın iç dünyasına ait ayrıntıların en uygun ifade şekli da sadece içinde bulunduğu zamanı yaşamakla kalmaz, aynı za-
kişinin kendi anlatımıdır. Öyküleyici metinlerde bu anlatıma
kahraman bakış açısı denir. İnsan psikolojisini anlatan öykü- manda mekânın asırlar öncesinde gördüğü işleve tanıklık eder.
leyici metinlerde en sık başvurulan bakış açısı kahraman bakış Kahramanın içinde yaşadığı çatışmanın sebebi de mekânın bu
açısıdır. iki zaman dilimi içerisinde gösterdiği farklılıktır.
2. Hiçbir insan mükemmel değildir. Hataları, suçları, zaafları, 3. Kahramanın geçmiş zamanda yaşama isteğini ortaya koymak-
kusurları ve bazen de bedenî bir eksikliği insan denilen varlı- tadır. Öğrencinin bu ya da buna benzer bir yorumu metinden
ğın doğal parçasıdır. Yanlışları sebebiyle iç dünyasında zaman
zaman kendisini sorgulayan veya bir engeli sebebiyle kendisiyle çıkarma imkânı bulunmuyor.
barışık yaşayan biri bile insan doğası gereği dışarıdan birinin “O zamanlarda sevdiği insanlarla yaptığı yolculuk, yaşadığı bazı
ona kusurlu bir insan gözüyle bakmasını istemez. olaylar çocukluk hatıralarında silinmez izler bırakmış ve aynı
3. İnsanın bedensel bir engelinin olması başarılı bir insan olma- mekâna tekrar tekrar gelme isteği uyandırmış olabilir.” vb. bir
cevap olabilir.
sına engel değildir. Ünlü besteci Beethoven’ın sağır olması,
görme engelli Cemil Meriç’in en önemli eserlerini gözlerini 4. Anton Çehov “Eğer (hikâyede) ilk bölümde ‘duvarda bir tüfek
kaybettikten sonra vermesi, tedavisi imkânsız olan ALS hastası asılı’ diyorsanız ikinci veya üçüncü bölümde o silah patlamalı-
Stephen Hawking’in bilimsel çalışmalara imza atması, doğuştan dır. Eğer ateşlenmeyecekse o silah orada asılı olmamalıdır.” sö-
görme engeli olan pek çok insanın resim yapması bu duruma züyle mekânın işlevselliğini yani nedensellik ilkesini vurgular.
en iyi örneklerdir. Ona göre bir sanat eserinde mekâna ait her bir ögenin olayın
4. İnsanın mekân ve zaman algısı ruh hâline göre değişir. Mutlu akışı ve kahramanlarla ilgili bir işlevinin olması gerekir.
bir insanın herkesi mutlu, üzgün insanın herkesi üzgün görme-
si buna örnektir. Avni Bey’in kendisine rahatsız edecek derece- 5. Gerek sinema filmlerinde gerek anlatmaya bağlı metinlerde
de dik dik ve sürekli bakan bir insan hakkındaki düşüncelerini geri dönüş tekniğinin temel amacı olay ve kahramanlar hak-
ve kendisine hissettirdiklerini birkaç kelime ile etkileyici biçim- kında bilgi vermek, ileri gidişlerin amacı ise olayın akışını
de ifade etmesi hem doğal hem de yazarın anlatım gücüdür. etkilemeyen zaman dilimlerini atlamaktır.
5. İnci Hanım, -en azından Avni Bey’e göre- empatiyle yaklaş-
mayan, söyledikleriyle davranışları arasında tutarlılık olmayan Etkinlik No.: 24
biridir.
Avni Bey, kendisindeki bir engelle yaşamaya alışmış ancak baş- 1. Olay Ege sahillerinde ve Anadolu’da geçmiştir. “Karısı ve iki
kasının bu engelle ilgili düşüncelerini samimiyetle dile getirme- çocuğu Girit’te ölmüştü. Nüfus değiş tokuşu nedeniyle Ana-
mesinden ve ikiyüzlü davranmasından rahatsız olan, duyarlı bir dolu’ya gelince, sabun fabrikası sahipleri ona övgüde yarışa
insandır. Kendisine gösterilen sevgi ve ilginin kaynağının acıma çıktılar.” ifadelerinden anlıyoruz. Olayın zamanı Cumhuriyet’in
değil kişiliğine verilen değer olmasını yeğlemektedir. ilanından sonraki yıllardır.
Olay bugün de rahatlıkla yaşanabilecek bir olaydır. İnsanları
Etkinlik No.: 22 hayata bağlayan sevdikleri vardır. Sevilen bir hayvan olabilece-
ği gibi bir eşya, bir insan ya da başka bir şey de olabilir. İnsan-
1. Pırıl pırıl, eleğimsağma rengi pullarıyla ağır ağır, muhteşem, lar sevdiklerini kaybedince yaşama heveslerini yitirirler.
bir İlk Çağ kralı gibi zengin, cömert, asil ve zalim mantosu ile
dolaşan bir balıktır. Ömrünü tamamlamak istemektedir. Ama Olaylar farklı mekânlarda ve zaman dilimlerinde küçük fark-
bunu hak edecek birinin elinden olmasını istemektedir. larla yaşanmaya müsaittir. Ya da olay örgüsü, zaman ve mekâ-
nın getirdiği değer yargılarına göre değişebilir.
2. Hristo: Gözü aç, içten pazarlıklı, fakir ama kibirli değil.
Hasan: Cart curt eden ama korkak. 2. Ölüm psikolojisinin mekâna yansıması olarak değerlendirile-
Yakup: İyi hoş ve sevimli, edepsiz ve külhani ama kıskanç. bilir. Yazarın mekân tasviri ölüme işarettir.
Hasis: Cimri biri. 3. Yılan olumsuzluğun, sinsiliğin ve kötülüğün sembolü olduğu
3. Benim acemi ama hevesli bir balıkçı olduğumu, gözlerimin içindir. Başka bir canlı da olabilirdi, çakal, sansar, tilki vb. An-
yakalayacağım balığı hayal ederken umutla parladığını düşü- cak bu metne en uygun benzetme ölüm soğukluğunu hatırlat-
nürdü. vb. ması ve sürüngen olması yönüyle ‘yılan’ benzetmesidir.

497