Page 503 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. a) Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleyi ayırmada 3. Bu etkinliği her öğrenci kendi birikim ve hayal gücüne göre ger-
kullanılmış, öğrencinin bu kullanıma uygun örnek yazması çekleştirecektir.
beklenmektedir. Örnek: kış, temizlik, beyaz, hüzün, sessizlik
b) Birden fazla eş değer ögeleri arasında virgül bulunan öz- Bembeyaz büyüsünde kışın
neden sonra kullanılmış, öğrencinin bu kullanıma uygun Hüznün sessizliğini dinlerken
örnek yazması beklenmektedir. Tertemiz hayalleri uyandırıyor
c) Aralarında virgül bulunan tür ve takımları ayırmada kul- Bu kar
lanılmış. Öğrencinin bu kullanıma uygun örnek yazması
beklenmektedir. Etkinlik No.: 47
3. a) ( , ) ( . ) ( , ) ( ; ) ( . ) 1.
b) ( , ) ( , ) ( , ) ( , ) ( !.. ) Şiirde egemen olan tema hayal kırıklığı ve anne özlemidir. “Ol-
madı” fiilinin tekrarı beklentilerin gerçekleşmemesinin verdiği
c) ( , ) ( , ) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? ) hüznü yansıtmada etkili olmuştur. Şiiri etkili kılarken temayı
ç) ( , ) ( . ) ( : ) ( , ) ( . ) yansıtmada anahtar sözcük görevini yüklenmiştir.
Etkinlik No.: 44 2. İstekleri yerine gelmeyen bir çocuğun anneyi yardıma çağırma
isteğini çağrıştırıyor. Anne ve çocuk bağı çok güçlüdür, çocuk
1. Şiirin bütününü düşündüğümüzde özlemenin bir yoğunluğu dara düştüğünde hep anneyi yanında görmek ister. Şairdeki bu
vardır, çekicilik ve çekmek insandaki arzu duygusuyla ilişkilidir. bilinçaltı, çocuksu ifadelerle şiire yansımış.
Tabiatın çekiciliği insanda yolculuk arzusu uyandırır. 3. Şiirin bütününde, hayal kırıklığının verdiği hüzünle anne özlemi
2. Hayal gücü sınırsız ancak dilin olanakları sınırlıdır. Dil, ifade vardır. Kararlılığın bir sonuç vermeyişi anne özlemini artırmış,
olanaklarını artırmak için çeşitli yollara başvurur, bu yollardan aklından geçirdikleri, diğer çabaları bu dizelerde yoğunlaşmıştır.
biri de mecazlardır. Şiir dili mecazlara uygundur, şairin amaçla- Su insanın temel gereksinimidir ancak su da çare olmaz. Tema
rından biri de şiirin çağrışım değerini arttırmaktadır. Bu durum bu temel üzerinde gelişir.
kelimelerin anlam zenginliğini arttırmaktadır.
Etkinlik No.: 48
3. Bu etkinliği her öğrenci kendi birikim ve hayal gücüne göre ger-
çekleştirecektir. 1. Ben Sana Mecburum: Serbest ölçü
Örnek: Mavi, gökyüzü, kuşlar birbirini çağrıştıran sözcüklerdir. Şarkımız: Hece ölçüsü (11’li)
Zihin haritamızda bu sözcüklerden biri belirince diğer sözcük- Rıtl-ı Girân: Aruz ölçüsü
ler de imge olarak belirir. Olası Cevaplar (Sorunun ikinci kısmı için):
Senle gökyüzü mavi Nasıl ki her sanatın kendine göre kuralları varsa ölçü de şiirde
Kuşlar özgür ahenk sağlamak için olmazsa olmaz kurallardan biridir. Şiirin
ahenk unsurlarından biri olduğu için şiir mutlaka ölçülü olarak
Etkinlik No.: 45 yazılmalıdır.
Şiirde ölçü şair için bir engeldir. Şiir yazarken ölçüye uyma zo-
1. Sokak, evimizin bulunduğu; ev ise sığındığımız, barındığımız runluluğuyla şair bazen hece atma veya ekleme ihtiyacı duyuyor.
yer. Şair sokağını, evini içselleştirerek açılan sözcüğünün olumlu Bu durum şiirin ahengine zarar veriyor.
çağrışımını kapanan sözcüğünün olumsuz çağrışımı ile birlikte Serbest ölçüyle yazılan şiirlerin de ahenkli olduğunu düşünüyo-
vermiştir. Ev kapanırken açılan sokaktır, sokak hayatın canlılığı- rum. Bu yüzden şiir serbest ölçüyle yazılmalıdır.
nı simgeliyor olabilir (Bu düşünce etrafında öğrencilerin kelime- 2. Verilen mısrada “l” ünsüzü sıkça tekrarlanarak aliterasyon, “a” ve
leri anlamlandırması beklenir.). “ü” ünlüleri sıkça tekrarlanarak asonans yapılmıştır.
2. Cemal Süreya’nın başka bir şiirindeki “Biz yeni bir hayatın ace- Şiirde aliterasyon ve asonans kullanılması şiirde akıcılık sağlar.
mileriyiz.” dizesindeki gibi bir anlam katmıştır. Yeni bir günün Aynı zamanda kafiye, redif ve ölçü gibi unsurlarla kullanıldığın-
umudunu barındıran “günyenisi” sözcüğü, yeni günün berabe- da şiirde var olan ahengi de artırır. Şiiri okuyan ve dinleyenler
rinde yeni bir başlangıcı da çağrıştırır. için müzikalite sağlar.
3. Verilen dörtlükte 1. dize (dişliler) ile 3. dize (siler), 2. dize (çar-
Etkinlik No.: 46
kımız bizim) ile de 4. dize (barkımız bizim) birbiriyle kafiyelidir.
1. Şiirin bütününe egemen olan duygu yalnızlıktır. Bu duyguyu
belirlemede aşağıdaki dizelerin yanı sıra öğrencilerin keşfettiği … dişliler -iler: zengin kafiye
yalnızlığı çağrıştıran sözlerin geçtiği dizeler belirlenir. … çarkımız bizim -ımız bizim: redif
“Unutulmuş güzel şarkılar için” … siler -ark: zengin kafiye
… barkımız bizim
“Sesin nerde kaldı, her günkü sesin”
“Kaybolmuş sevdiklerimiz aşkına” Dize sonlarında ses benzerliklerinin olması yani kafiye ve redi-
“Göğe uzanır -tek, tenha- bir kamış” fin kullanılması şiirin ahengi için önemlidir. Şiirde ahengi sağla-
“Sırf unutmak için, unutmak ey kış” yan unsurların başında redif ve kafiye bulunur. Kafiye ve redifler
“Büyük yalnızlığını dünyanın” şiiri hem okuyan hem de dinleyenler için bir ahenk unsurudur.
2. Bu duygu insanlığı ilgilendirdiği için evrenseldir. İnsanın olduğu
yerde yalnızlıktan söz edilebilir. Şiirlere, romanlara, öykülere ve Etkinlik No.: 49
çeşitli sanatlara konu olmuştur.
“Sırf unutmak için, unutmak ey kış! 1. “Anneciğim” şiiri 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Yahya Ke-
Büyük yalnızlığını dünyanın.” mal’in şiiri ise aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Hece ölçüsü belirlenir-
Şair, evrensel temaya ulaşılırken ulusal unsurları da kullanır. ken bir dizedeki hece sayılarının toplamına bakılır. Aruz ölçü-
“Unutulmuş güzel şarkılar için sünde ise dizedeki hecelerin açık-kapalı olmasına bakılır.
Bu kar gecesinde uzaktan, yoldan, Rahat kullanılabilmesi için bol miktarda uzun heceye ihtiyacı
Rüzgâr gibi tâ eski Anadolu’dan olan aruz ölçüsü Türkçenin kelime yapısına çok uygun değil-
Sesin nerde kaldı? Kar içindesin!” dir. Yahya Kemal’in şiirini incelediğimizde Arapça ve Farsça

502