Page 504 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9

ÜNİTE CEVAP ANAHTARI
kelimeler sebebiyle uzun ünlüleri sıkça kullandığını görüyoruz. 3. Şiirin nazım türü belirlenirken içeriğe yani konuya dikkat edi-
“Anneciğim” şiirinde ise böyle bir durum söz konusu değildir. lir. Bir kimseyi yermek, toplumun bozuk ve aksayan yönlerini
Bu yüzden Necip Fazıl’ın “Anneciğim” şiirinde aruz ölçüsünü eleştirmek için yazılan halk şiiri nazım türüne taşlama denir.
kullanmak çok zordur. Abdurrahim Karakoç bu şiirinde toplumsal bir eleştiri dile ge-
2. tirdiği için şiir, halk şiiri nazım türlerinden taşlamaya örnektir.
eline/yeline Halk şiirindeki taşlamanın divan şiirindeki karşılığı hicviyedir.
a…eline -ine: redif Abdurrahim Karakoç divan şairi olsa ve şiir beyitler hâlinde
b…dal anneciğim -el: tam kafiye Çapraz aruz ölçüsüyle yazılsaydı nazım türü hicviye olurdu.
a…yeline dal anneciğim/sal anneciğim kafiye
b…sal anneciğim anneciğim: redif Etkinlik No.: 51
-al: tam kafiye
1. İkisi de Cumhuriyet Dönemi şairlerinden olan Noksanî ve Yah-
karanlıklar/var/ağlar ya Kemal’in şiirlerde kullandıkları nazım biçimlerinin farklı ol-
c…karanlıklar -ar: tam kafiye
c…var Düz masının temel sebebi bağlı oldukları şiir gelenekleridir. Noksanî
c…ağlar kal anneciğim kafiye halk şiiri geleneğine, Yahya Kemal ise divan şiiri geleneğine bağ-
anneciğim: redif
b…kal anneciğim lıdır. Noksanî halk şiiri geleneğine uygun olarak hece ölçüsü ve
-al: tam kafiye dörtlük nazım birimiyle, Yahya Kemal divan şiiri geleneğine uy-
d…hiçin hiçin/için/için: gun olarak aruz ölçüsü ve beyit nazım birimiyle şiirler yazmıştır.
d…için -için zengin kafiye Düz 2. Şiirin nazım biçimi belirlenirken nazım birimi, kafiye düzeni,
d…için anneciğim: redif kafiye ölçüsü gibi şekil özellikleri esas alınır. Şiirin nazım biriminin
b…al anneciğim al: tam kafiye dörtlük olması, kafiye şemasının xaxa/bbba/ccca/ddda şeklinde
olması ve ölçüsünün 11’li hece ölçüsü olması bu şiirin koşma
Şiirde kafiye ve redif kullanmadan ses ve kelime tekrarı, vurgu,
tonlama vb. yollarla ahenk sağlamak mümkündür ancak verilen özellikleri taşıdığını göstermektedir.
şiirde bu unsurlardan birçoğu olmadığı için kafiye ve redifsiz 3. Yahya Kemal, tarihî bir olayı destansı bir şekilde anlatmıştır.
ahenk sağlamak mümkün görünmemektedir. Nazım türü açısından divan şiiri geleneğinde bu tür konulara
3. “Anneciğim” şiirinde Necip Fazıl kafiye ve redif gibi unsurları yer verilmez. Bu nedenle Yahya Kemal’in şiiri biçim açısından
kullanarak şiirde bir ahenk ve hece ölçüsüyle ritim sağlamıştır. divan şiiri geleneğine benzese de nazım türü açısından farklılık
“Sevdaya mı Tutuldum” şiirinde ise Orhan Veli kafiye ve redif gösterir.
gibi ahenk unsurları kullanmamış kelime tekrarlarıyla şiirde 4. Nazım birimini beyit, ölçüsünü aruz olarak değiştirmem gere-
ahenk sağlamış, serbest ölçü kullanarak şiire söyleyişle ritim ka- kirdi. Ayrıca kafiye şemasını da yeniden düzenlemem gerekirdi.
zandırmaya çalışmıştır.
Etkinlik No.: 52
4. Olası Cevaplar:
Ben şair olsam “Anneciğim” şiirinde olduğu gibi ölçü, kafiye ve 1.
redif gibi ahenk unsurlarını kullanırdım. Bence bir şiirde ahenk Şehitler tepesini bekleyen bayrağımızdır. Şair, burada bayra-
bu unsurlarla sağlanır. ğımızı şehitler tepesinde bekleyen bir insana benzetmiş fakat
Ben şair olsam “Sevdaya mı Tutuldum” şiirinde olduğu gibi öl- benzetme ögelerinden “kendisine benzetilen” ögesi dizelerde
çüsüz şiir yazıp ses tekrarları, kelime tekrarlarıyla şiire ahenk geçmediğinden istiare sanatı yapılmıştır.
kazandırırdım. Bence ahenk için kafiye ve redif gibi unsurlara 2. Bu dizede cevap almak amacıyla soru sorulmamaktadır. Meh-
gerek yok. metçiğin tarih boyunca Türk milleti ve vatanı için canını veren
bir kahraman olduğunu, kahramanlarımızın canını hangi bay-
Etkinlik No.: 50
rak ve toprak için verdiğinin belli olduğunu, bu nedenle onların
1. İki şiirin de nazım birimi dörtlüktür. “Aldanma Cahilin Kuru unutulmasının mümkün olmadığını çarpıcı bir biçimde vurgu-
lamak için istifham (soru sorma) sanatı kullanılmıştır.
Lafına” adlı şiir 11’li hece ölçüsüyle yazılırken “Doydum Yeter”
adlı şiir 8’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. İki şiirde de ilk dörtlüğün 3. Türk-İslam inancına göre şehitler ölümsüzdür. “El” kelimesinin
1. ve 3. dizeleri ile 2. ve 4. dizeleri kendi aralarında kafiyeli, diğer ahiretten uzanması bu inanca vurgudur. “El öpmek” ise bir saygı
dörtlüklerin ilk üç dizesi kendi aralarında, son dizeleri ise birin- ifadesidir. Bu dünyadaki fanilerin, ahiretten uzanan eli öpmesi
ci dörtlüğün son dizesiyle kafiyelidir. Kafiye şeması abab/cccb/ ise şehitlere olan saygıyı anlatmaktadır. Şehitlerimize saygıyı ve
dddb/eeeb şeklindedir. minneti doğrudan söylemek şiir türünün dil özelliklerine uyma-
Nazım birimlerinin dörtlük olması, kullanılan ölçüler (11’li ve maktadır. Şiirde imgeli dil kullanmak esastır.
8’li hece ölçüsü) ve kafiye şemaları bu şiirlerin halk şiiri gelene-
ğiyle yazıldığını göstermektedir. Etkinlik No.: 53
2. “Aldanma Cahilin Kuru Lafına” şiirinde Âşık Veysel cahilliğin, 1. Vatanın gerçek sahiplerinin şehitler olduğu sözcüklerin gerçek
bilgisizliğin, eğitimsizliğin kötü bir şey olduğunu ama sadece anlamıyla söylediğinde bu şiirin düzyazıdan bir farkı kalma-
okuma yazma bilmenin de kişiyi cahillikten kurtarmaya yetme- yacaktı. Duygu yoğunluğu içeren bir tür olan şiir, anlatımını
yeceğini anlatmıştır. etkili kılmak ve çağrışımlara yer vermek için farklı yollara baş-
Abdurrahim Karakoç ise “Doydum Yeter” şiirinde yalan söyle- vurulmasını zorunlu kılar. Sözcüklerin yetersizliği ve duygu
menin insanlar arasında yaygınlaştığını ve insanların birbirini yoğunluğu karşısında şair, imgelerin ve edebî sanatların ifade
aldatmasını eleştirmiştir. özelliğinden yararlanır. Şair, kendi hayal gücünü ifade etmek
Âşık Veysel bu şiirinde bir düşünceyi aktarmakta, insanlara öğüt için sözcüklere yeni anlamlar yükler. Okuduğunuz şiirde şair,
vermektedir. Bunun için şiir didaktik şiire örnektir. “toprağın kara bağrı” ve “sıradağlar” ifadeleriyle bu vatan için
Abdurrahim Karakoç ise şiirinde toplumun kanayan bir yarası- şehit düşmüş askerlerimizi kastederek bu ifadelere yeni anlamlar
na parmak basmış ve insanların durumlarını eleştirel bir şekilde yüklemiş ve böylece imgeli bir anlatım oluşturmuştur. Şiir di-
dile getirmiştir. Bunun için şiir satirik şiire örnektir. linin sanatsal bir niteliği olmalı. Yani bir özgünlük olmalı. Şair

503