Page 85 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Tükürük Bezleri: Tükürük bezleri sindirime yardımcı yapılardır. Dil altı, kulak altı ve çene altı bezi olmak
üzere üç çifttir (Görsel 1.3.9). Salgısını ağız boşluğuna tükürük kanalıyla boşaltır. Tükürüğün pH'ı 6-7 ara-
sındadır. Tükürüğün bileşiminde su, tuzlar, mukus bulunur. Mukus ağzın içini koruyup besinin yutulmasını
da kolaylaştırır. Tükürük bezleri, besinler yardımıyla sinirsel olarak uyarılır. Tükürük, besin ağza girmeden
önce kokusu, görüntüsü gibi uyaranlar sonucu da salgılanabilir. Tükürüğün içinde antimikrobiyal maddeler
(lizozim) de vardır. Tükürüğün pH’ı yükselirse mineraller çökerek diş taşlarını oluşturur.

Kulak altı tükürük bezleri

Dil altı tükürük bezleri

Çene altı tükürük bezleri

Görsel 1.3.9: Tükürük bezleri

Besinlerin Kimyasal Sindirimi
Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar. Tükürük sıvısında bulunan amilaz, nişastayı ve glikoje-
nin hidrolizini başlatır. Tükürük amilazı nişastayı tamamen sindirmez. Nişastayı küçük polisakkaritlere,
maltoza ve bazı serbest glikoz moleküllerine dönüştürür. Lokma yutulduğunda midenin asidik ortamı
nedeniyle amilaz inaktif hâle gelir. Karbonhidratların sindirimi ince bağırsağın bazik ortamında devam
eder. Küçük polisakkaritler ince bağırsakta pankreastan salgılanan amilaz enzimiyle disakkaritlere kadar
parçalanır. Disakkaritler ince bağırsak epitel dokusundan salgılanan disakkaridazlar (maltaz, laktaz, sük-
raz) sayesinde monosakkaritlere kadar parçalanır.
Proteinlerin kimyasal sindirimi, mide öz suyunda bulunan pepsin enzimi sayesinde başlar. Pepsin,
mide öz suyu içine midedeki sindirim bezlerinden pepsinojen şeklinde inaktif hâlde salgılanır. İnaktif
olan pepsinojen, asidik mide öz suyu içerisindeki HCl sayesinde aktif olan pepsine dönüşür. Oluşan pep-
sin, diğer pepsinojen moleküllerini de pepsine dönüştürebilir. Pepsin, bir polipeptit zincirinde bulunan
peptit bağlarını yıkarak daha küçük peptitlerin oluşmasını sağlar. Protein sindiren bu enzimin inaktif sal-
gılanması, kendisini sentezleyen hücreye zarar vermemesini sağlar. Proteinlerin sindirimi ince bağırsakta
devam eder. Pankreastan gelen tripsin ve kimotripsin enzimleriyle daha küçük polipeptitlere parçalanır.
Tripsinojen ve kimotripsinojen enzimleri pepsinojen gibi inaktif enzimlerdir. Bu enzimler ince bağırsağa
geçtiğinde aktifleşerek görevini yerine getirir. Pankreas salgısındaki karboksipeptidazlar ile ince bağırsak
epitel hücrelerinden salgılanan dipeptidazlar, karboksipeptidazlar ve aminopeptidazlar polipeptitlerin
aminoasitlere kadar parçalanmasını sağlar.
Yağların sindirimi safra kesesinden ince bağırsağa gelen safra sıvısının yağları yağ damlacıkları hâline
dönüştürmesiyle başlar. Yağların mekanik sindirimi sonucu enzimlerin etki edeceği yüzey alanı artar.
Pankreastan salgılanan lipaz ince bağırsağa Wirsung kanalıyla taşınır. Lipaz enzimi yağları gliserol ve yağ
asitlerine kadar parçalar.
97