Page 24 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

1.2.2. ORGANİK BİLEŞİKLER

Bakterilerden insanlara kadar tüm canlıların temel yapısı inorga-
nik bileşiklerin yanı sıra karbonhidrat, lipit, protein ve nükleik asit
olarak adlandırılan organik bileşiklerden oluşur. Organik bileşik-
lerin yapısında karbon ve hidrojen elementleri bulunur. Organik
bileşikler bu elementlerin yanı sıra oksijen, azot, fosfor, kükürt
gibi elementleri de içerebilir. Canlıları; karbonhidrat, lipit, protein
ve nükleik asit bileşikleri karakterize eder. Ayrıca enzimler, vitamin-
ler, hormonlar, ATP gibi organik bileşikler de canlılar için önemlidir.
Organik bileşikler enerji verici, yapıcı, onarıcı ve düzenleyici olarak
farklı işlevlere sahiptir.
Organik bileşikler, inorganik bileşiklerin aksine canlılar tarafından
üretilir. Besinlerle alınan organik bileşiklerin çoğu hücre zarından
geçemeyecek kadar büyük olduğundan sindirilerek kana geçer.
Hücreler daha sonra bu maddelerden kendileri için özgül işlevler
gören organik bileşikleri sentezler.
Bazı karbonhidratlar ile protein ve nükleik asitler polimer adı veri-
len büyük moleküllerdir. Polimerler, monomer adı verilen birbirinin
aynı ya da benzeri yapı taşlarının birleşmesi ile oluşur. Monomer-
ler, dehidrasyon tepkimesi ile birleşir. Dehidrasyon tepkimesi sı-
rasında bir molekül su çıkışı ile birlikte iki molekül arasında bağ
kurulur. Polimerler, hidroliz adı verilen tepkime ile monomerlerine
BİLİYOR MUSUNUZ? ayrılır. Hidroliz, su girişi ile kimyasal bağların koparılması olup, de-
hidrasyon tepkimesinin tersine işleyen bir süreçtir.
Maraton koşucuları en çok
meyve, sebze, kinoa, bulgur,
kahverengi pirinç, tam tahıllı 1.2.2.1. Karbonhidratlar
makarna, tam tahıllı ekmek
gibi gıdaları tüketirler. Bu Şekerler olarak bilinen karbonhidratlar; hücrede birinci derecede
gıdaların içerisinde bulunan enerji kaynağı olarak kullanılan (Görsel 1.33), hücre zarının ve
karbonhidratlar uzun süren çeperinin ayrıca nükleik asitlerle ATP’nin yapısına katılan, yapıcı,
antrenmanlar boyunca spor-
culara enerji sağlar. onarıcı organik bileşiklerdir. Şekerler glikozit bağı kurarak bileşik-
ler oluşturur. Sakkaritler olarak da bilinen karbonhidratlar, içerdiği
birim şeker molekülü sayısına göre monosakkarit, disakkarit ve
polisakkarit olarak gruplandırılır.

a b

Görsel 1.33: a) Karbonhidrat ağırlıklı besinler bol enerji içerdiğinden
b) uzun mesafe koşucuları tarafından tercih edilir.

36
Yaşam Bilimi Biyoloji