Page 25 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

a) Monosakkaritler

Monosakkaritler üç ile yedi arasında karbon atomu içerebilen en
basit karbonhidratlardır. Kapalı formülleri C H 0 ’dir. Monosakka-
n 2n n
ritler, karbonhidratların monomerleri olup sindirimle daha küçük bi-
rimlere ayrılmaz. Hücre zarından geçebilir. Monosakkaritler karbon
sayıları ve içeriğindeki atomların uzaydaki dizilişine göre adlandı-
rılır.

Pentozlar, beş karbonlu şekerlerdir. DNA’nın yapısına katılan de-
oksiriboz ve RNA ile ATP’nin yapısına katılan riboz biyolojik açı- Görsel 1.34: Kan şekeri, kan şekeri
ölçüm aletiyle kolayca ölçülebilir.
dan en önemli pentozlardır. Deoksiribozun ribozdan farkı, bir oksi-
jen atomunun eksik olmasıdır.

Heksozlar, altı karbonlu monosakkaritlerdir. C H O kapalı formü-
6 12 6
lüne sahiptir. En önemli heksozlardan biri olan ve kan şekeri veya
üzüm şekeri olarak da bilinen glikoz, tüm canlı hücrelerde bu-
lunur ve hücrelerin öncelikli enerji kaynağıdır. Sağlıklı bir insanın
açken her 100 mL kanında yaklaşık 70-110 mg glikoz bulunmalıdır
(Görsel 1.34). Kan şekerinin çok yükselmesi veya düşmesi vücuda
ciddi zararlar verir. Glikoz, fotosentezle üretilir ve amino asitler,
yağ asitleri gibi diğer organik moleküllere dönüştürülür. Glikoz, bir-
çok disakkarit ile polisakkaritin yapı taşıdır.
Kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklı olan moleküllere izomer
adı verilir. Glikoz, fruktoz ve galaktoz birbirinin yapısal izomeridir.
Fruktoz, meyvelerde (Görsel 1.35) çok bulunduğundan meyve şe- Görsel 1.35: Meyveler fruktoz içerir.
keri, galaktoz bazı bitkilerde de bulunmasına rağmen memelilerin
sütünde daha çok bulunduğundan süt şekeri olarak adlandırılır.
Heksozların tamamı tatlı olup en tatlı heksoz fruktozdur.
1970'li yıllarda mısır şurubundaki glikozu, ondan daha tatlı frukto-
za dönüştürecek sistem geliştirilmiştir. Günümüzde meşrubat ve
işlenmiş gıdalarda bolca bulunan mısır şurubu glikoz ve fruktoz
karışımıdır.
b) Disakkaritler

İki adet heksoz, dehidrasyon tepkimesiyle glikozit bağı kurarak di-
sakkaritleri oluşturur. Örneğin malt şekeri veya arpa şekeri olarak
bilinen maltoz, iki glikoz molekülünün bağlanmasıyla oluşur (Gör-
sel 1.36). Maltoz en çok arpada bulunur.

Glikozit bağı
Dehidrasyon
Glikoz + Glikoz Glikoz Glikoz + H O
2
Hidroliz

Maltoz

Görsel 1.36: Maltoz iki glikoz molekülünün birleşmesiyle oluşan arpa şekeridir.

37
Yaşam Bilimi Biyoloji