Page 48 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 4.Ünite

saldırılarla terör olayları başladı. Bu, günümüze kadar süren
terör eylemlerinin başlangıcı oldu. 12 EYLÜL DARBESİ
1982 Anayasası yapılan referandumda %92 oranında evet
oyuyla kabul edildi. Seçilmiş belediye başkanları görevlerin- • 15 Ekim 1981’de tüm partiler
kapatıldı.
den alınarak bu görevler, asker vali ve kaymakamlar tarafın- • 650 bin kişi gözaltına alındı.
dan 1984 yılına kadar yürütüldü. Parti kurulması ve milletvekili • 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkartıldı.
seçilmesine MGK tarafından onaylanma şartı getirildi. 1983 • 23.700 derneğin çalışmaları dur-
demokratik seçimleri yapılmadan bir ay önce darbe yöneti- duruldu.
minin bazı önemli kanunları çıkarması, vesayet yönetiminin • 230 bin kişi sıkıyönetim mahkeme-
kendinden sonraki döneme de vesayet ve etki etme isteğini lerinde yargılandı.
göstermekteydi. • 7 bin kişi için idam cezası istendi.
517 kişiye idam cezası verildi.
Sosyoekonomik Durum: 12 Mart Muhtırası sonrasında • 927 yayın, 189 film yasaklandı.
kurulan 11 koalisyon hükûmeti de istenen başarıyı göstereme- • 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurt
di. 1980’lerde de etkisini sürdüren 1973 Dünya Petrol Krizi’ne dışına gitti.
Bankerler Krizi de eklendi. Sermaye piyasasını düzenleyen • Cezaevlerinde 299 kişi yaşamını
bir kanunun olmamasından yararlanan bankerler, 24 Ocak yitirdi.
Kararları’nın oluşturduğu piyasa şartlarından istifade ederek TBMM Darbeleri İnceleme
halkın mevduatlarının toplanmasında bankaların önüne geçti. Komisyonu Raporu, s. 840-841
Bu sağlıksız ortam banka, banker ve bireylerin mali yıkıma
uğramasına neden oldu. Darbe sonrasında sendikaların fa-
aliyetleri durduruldu veya ertelendi. Toplumsal kargaşanın ve darbelerin getirdiği olumsuz ortam göçlere
sebep oldu. Türkiye içerisinde huzur ortamının ve maddi imkânların üst düzey olduğu yerlere doğru bir iç
göç hareketi yaşandı. Ayrıca toplu sözleşmeler ve işçi haklarında gerilemelerin yaşanmasının da etkisiyle
Almanya başta olmak üzere yurt dışına da işçi göçleri yaşandı.
Türkiye tarihinde yaşanan darbe ve muhtıraların oluşum ve sonuçlarından dersler çıkarılmalıdır. Bu
olaylar, iç ve dış politikada demokrasiyi geliştirmeyi taahhüt eden Türkiye’de demokratik yaşantıda kesinti-
ler meydana getirmiştir. Demokrasinin üstün bir ulusal çıkar olarak içselleştirilmesi, Türkiye demokrasisinin
uluslararası alanda demokrasi savunuculuğu yapan güç ve odaklara karşı da korunması gerektiğinin fark
edilmesiyle mümkün olacaktır. Bu ise millî birlik ve beraberlikle olur.

Hasan Celal Güzel

“Askerî darbeler (Görsel 4.45) sadece kişi hak
ve hürriyetlerine yönelik olumsuz neticeler doğur-
maz. Darbeler dönemi ayrıca ekonomik yıkımların
da yaşandığı dönemlerdir. 12 Eylül Darbesi ve re-
jimi 24 Ocak Kararları’nın olumlu çıktılarını yok et-
miştir. Eğer darbeler olmasaydı bugün Türkiye’nin
kişi başı millî geliri 30 bin dolar olarak öngörülüyor-
du.”
TBMM Darbeleri İnceleme Görsel 4.45: Darbede görevli askerler
Komisyonu Raporu, s. 596

12 Eylül Darbesi’ne Dair Tarafların Değerlendirmeleri

Siyasi partiler milletin özlemle beklediği kararları almak yerine iç gerilimi artırdı, bölücü
Kenan Evren
ve yıkıcı mihrakları kışkırttı, seçim yatırımları için zemin oluşturdu.
Süleyman Demirel Sayın Evren! 13 Eylül günü duran kan, 11 Eylül günü neden akıyordu?
Anarşiyi önleme çağrılarına kulağınızı tıkadınız. Akan kanlar, yanan canlar, göl olan
Bülent Ecevit
yaşlar karşısında darbenize meşru zemin oluşturdunuz.
TBMM Darbeleri İnceleme Komisyonu Raporu, s. 728-729

190