Page 16 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 1.Ünite

Tomurcuklanma: Bira mayası gibi bazı tek hücreli canlılarda; sünger, hidra ve mercan gibi omurgasız hay-
vanlarda, çiçeksiz bitkilerden ciğerotlarında gerçekleşir. Bira mayası mantarında ata bireyden dışa doğru bir
çıkıntı oluşur. Bu çıkıntı gelişerek yeni bireyi meydana getirir. Oluşan bireyler ata bireyden ayrılıp tek başına
yaşayabilir veya ata bireyle birlikte kalıp koloni de oluşturabilir (Görsel 1.24 a). Hidranın vücudundan küçük
bir çıkıntı hâlinde yeni bir hidra oluşur (Görsel 1.24 b). Taş mercanlarında oluşan tomurcuklar ata bireye
bağlı olarak kalır. Sonuçta birbirine bağlı binlerce bireyden oluşan bir metreden daha geniş bir koloni ortaya
çıkar (Görsel 1.24 c).

a b c

Görsel 1.24: Bira mayası mantarında (mikroskop görüntüsü 10x) (a), hidrada (mikroskop görüntüsü 10x) (b) ve mercanda (c) tomurcuklanma
Sporla Üreme: Bazı mantar ve alglerde; eğrelti otu, kara yosunu gibi çiçeksiz bitkilerde ve sıtma hastalığına
yol açan Plasmodium malaria (Plazmodyum malarya) gibi bir hücreli canlılarda gözlenir. Spor, mayoz sonu-
cu oluşan n kromozomlu bir üreme hücresidir. Sporlar, döllenmeden uygun ortamda gelişmeye başlayarak
yeni birey oluşturur. Sporlar olumsuz çevre koşullarına dayanıklıdır. Eğrelti otunun spor keselerinden etrafa
yayılan sporlar, gelişerek yeni canlıyı meydana getirir (Görsel 1.25).
Puf mantarı gibi bazı mantar çeşitleri sporu mitoz ile oluşturur. Bu sporlar rüzgârla çevreye yayılır, yeni
mantarları oluşturur (Görsel 1.26).

Görsel 1.25: Eğrelti otunda spor keseleri Görsel 1.26: Puf mantarının sporlarını yayması
Rejenerasyonla üreme : Çok hücreli canlılarda yıpranan, zarar gören ya da ölen hücrelerin yerine yenile-
rinin üretilmesidir. Bu sayede canlı; hücre kaybı yaşadığı doku ve organlarını onarabilir, yenileyebilir. Ancak
canlıların gelişmişlik düzeyi arttıkça rejenerasyon yetenekleri azalır. Rejenerasyon; doku, organ ve vücut dü-
zeyinde gerçekleşebilir. Rejenerasyon eşeysiz üreme şeklidir.
Omurgasız hayvanlardan yassı solucan örneği
olan Planarya’nın kopan bir parçasından yeni bir Pla-
narya oluşabilir. Bu şekilde Planarya eşeysiz yolla üre-
miş olur. Omurgasızların derisi dikenliler grubundan
olan denizyıldızlarında beş tane kol ve kolların birleş-
tiği merkezî disk vardır. Merkezî disklerin beşte birine
sahip olan denizyıldızları kopan kollarını tamamlaya-
bilir. Ayrıca kopan her koldan da yeni bir denizyıldızı
oluşur. Bu şekilde denizyıldızı eşeysiz olarak üremiş
olur (Görsel 1.27).

Görsel 1.27: Denizyıldızının rejenerasyonla üremesi

28