Page 19 - Fen Lisesi Biyoloji 10 | 1.Ünite

Vejetatif Üreme: Bitkilerde görülen eşeysiz üreme çeşididir. Mitoz ve yenilenme esasına dayanan bu üre-
me şeklinde bitkinin bir parçası veya özelleşmiş bir bölümünün ayrılarak yeni bir bitkiyi oluşturması söz
konusudur. Vejetatif üremeyle gelişen yeni bitkiler, ana bitkiyle ve birbirleriyle kalıtsal olarak aynıdır.
Bitkilerde; aşılama, özelleşmiş gövde ve köklerle üretim, çelikle, ayırma, daldırma ve doku kültürü ile
üretim gibi vejetatif üreme yöntemleri bulunur.
Özelleşmiş gövde ve köklerle üretimde bitkiler; yumrular, rizomlar, sürünücü gövdeler (stolon) ve so-
ğan gibi vejetatif organlarla çoğaltılır. Bunlara sahip olan bitkilerin toprak üstü organları (sürgünleri) büyü-
me mevsimi sonunda ölür. Toprak altı organları ise canlılığını sürdürür ve sonraki büyüme mevsiminde yeni
bitkiler oluşturur.
Yumru ile üremede Bazı bitkilerde yumru adı verilen toprak altı gövdesi bulunur. Göz adı verilen yapıları
bulunduran yumrular toprağa ekilerek yeni bir bitki geliştirilir. Yumru, parçalara ayrılarak ekildiğinde her bir
parça gelişerek yeni bir birey oluşturur. Patates ve yer elması bu şekilde ürer (Görsel 1.32 ve 1.33).

Yumru
Yumru

Görsel 1.32: Patateste yumru Görsel 1.33: Yer elmasında yumru
Rizomla üremede bitkinin ana ekseni olan rizom toprak altı gövdesidir. Toprağın alt yüzeyinden büyüye-
rek üst yüzeye doğru yaprak ve çiçek sürgünleri oluşturur. Rizom uzun ve silindir şeklinde şişkin bir yapıdır.
Üzerinde boğumlar ve ek kökler bulunur. Zencefil, ayrık otu ve zerdeçal rizomla üreyen bitkilerdir (Görsel
1.34 ve 1.35).

Rizom
Rizom

Görsel 1.34: Zencefilde rizom Görsel 1.35: Ayrık otunda rizom
Sürünücü gövde ile üreyen bitkilerde ana bitkiden uzanan sürünücü gövde (stolon), toprak üzerinde
belli aralıklarla kök salar ve buradan yaprak oluşturarak yeni bitkiyi meydana getirir. Örneğin çilek bu şekilde
üreyen bir bitkidir (Görsel 1.36).

Sürünücü gövde

Görsel 1.36: Çilek bitkisinin sürünücü gövde ile üremesi

Sır a Siz de

Çilek bitkisi, gövde ucundan minik uzantılar çıkarır. Dalların ucundaki bu uzantılar toprağa değdiği zaman kök sala-
rak sürünücü gövde ile ürer. Çilek bitkisi sürünücü gövde dışında tohumla da üreyebilir mi? Tohumla ürerse oluşan yeni
bitkilerin genetik yapısı ana bitki ile aynı mıdır? Araştırarak sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.

31