Page 14 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Kan basıncı, kalbin kasılmasıyla oluşan sıvı basıncıdır. Kılcal damarlar
içindeki kandan hücreler arası sıvı olan doku sıvısına doğru su ve mad-
delerin geçişini sağlar. Madde geçişlerini; kan basıncı, kandaki protein
osmotik basıncı ve dokular arasındaki sıvıların osmotik basıncı arasın-
daki fark sağlar (Görel 1.79).

Doku hücreleri

Doku sıvısı
Besin, O , CO , hormon geçişleri
2
2
Kan
basıncı Protein
Protein osmotik
osmotik basıncı Kan basıncı
basıncı

Kılcal damarın Kılcal damarın
atardamar ucu toplardamar ucu
Kan akış yönü
Görsel 1.79: Kılcal damarla doku sıvısı arasında madde alış verişi

Kılcal kan damarlarında atardamar ucundan, toplardamar ucuna doğ-
ru gidildikçe kan basıncı azalır. Fakat kan protein osmotik basıncı, kıl-
cal damarlar boyunca sabittir. Kan basıncının, protein osmotik basın-
cından büyük olduğu yerde, kılcal damarlardan doku sıvısına besin ve
madde geçişi; protein osmotik basıncının büyük olduğu yerlerde ise
kılcal damara atık maddelerin geçişi hızlanır. Kılcal damarlarda ger-
çekleşen madde alışverişini açıklayan bu olaylar Starling Hipotezi
olarak adlandırılır.
UYARI ! Kılcal damarların atardamar ucunda kandan dokulara, toplardamar

ucunda dokulardan kana madde geçişi fazladır.

Kan basıncı artar veya protein osmotik basıncı azalırsa kanda bulunan
plazma sıvısı hücreler arası boşluğa daha çok geçer ve sıvı, hücreler
arası boşlukta birikmeye başlar. Buna ödem (sıvı birikmesi) denir. Kan
basıncı düştüğünde, kanın osmotik basıncı yüksek olacağından doku-
lar arası sıvıdan kana sıvı girişi hızlanır. Bu durumda hücreler arası sıvı
hacminde azalma, kan hacminde artma meydana gelir.

1.4.1.4. Kanın Vücuttaki Dolaşımı

Kardiyovasküler sistem, canlılık için hayati önem içeren iletimleri ger-
çekleştirecek yapı ve özelliklere sahiptir. Kalp ve damarlar kanı, büyük
ve küçük kan dolaşımıyla tam zamanında ve gerektiği şekliyle doku ve
organlara ulaştırır.

Kalbin üst odacıkları kulakçıklar, akciğerlerden ve vücudun diğer do-
kularından kalbe geri dönen kanın toplandığı odacıklardır. Kulakçık-
lardaki kanın büyük bölümü tüm odacıklar gevşeme durumundayken
karıncıklara boşalır. Kanın geri kalan kısmı, karıncıklar kasılmaya baş-
lamadan önce kulakçıkların kasılmasıyla karıncıklara gönderilir. Du-
varları kalın olan karıncıklar, içlerindeki kanı akciğerlere ve sistemik
dolaşım için vücuda pompalar. Kanın dolaşımı ve iletimi ikili dolaşım
sistemiyle gerçekleşir (Görsel 1.80).

136