Page 19 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 4 Dolaşım Sistemi

1.4.1.5. Kan

Kanın Yapısı

Çalışmayı Yapan Grup/ Çalışmanın Yapıldığı Tarih Kan doku, kanın sıvı kısmı olan plazma ve kan hücrelerinden oluşur
Öğrenciler (Görsel 1.85). Kanın tüm bileşenleri osmotik düzenleme ile birlikte kan
pH’sinin ayarlanması, madde taşınması ve vücudun savunması görev-
lerini yerine getirir. Ayrıca vücut sıcaklığının ayarlanmasında görev alır.
Çalışmanın Adı Nabız ve Tansiyonun Ölçülmesi
Plazma (kanın %55’i) Hücreler (kanın %45’i)
Çalışmanın Amacı Nabız ve tansiyon ölçümünün nasıl yapıldığının öğrenilmesi ve öğrenilenle-
rin günlük hayatta kullanabilmesi İçerik Görevi Hücre tipi Görevi
Malzeme ve Materyaller • Tansiyon aleti (stetoskobu ile birlikte olmalıdır, dijital tansiyon aleti daha Su Diğer madde- Lökositler Savunma ve
sonrasında kullanılabilir.) leri taşıyan, (Akyuvarlar) bağışıklık
• Saat çözücü Bazofiller,
Eozinofiller,
• Not defteri, kalem İyonlar (Kan Kanın osmotik Lenfositler,
dengesinin ve
elektrolitleri:
Etkinliğin Yapılışı Nabzın Ölçülmesi Sodyum, pH’sinin ayar- Monositler,
• Boynunuzun sol tarafında kulak hizasının orta kısmında aorttan ayrılan şah potasyum, lanması, zar Nötrofiller
damarı vardır. Bu bölgeye orta parmağınız ortada olacak şekilde üç parmağı- kalsiyum, geçirgenliğinin Trombositler Kan pıhtılaş-
nızı yerleştiriniz. Ya da sol el bileğinizde baş parmağınızın kolunuzla birleş- magnezyum, düzenlenmesi (Kan pulcuk- ması
tiği yere (köküne) diğer elinizin baş parmağını yerleştiriniz. (Diğer elinizden klor, bikarbo- ları)
de nabız ölçülebilir ama sol elinizde daha kuvvetli hissedersiniz.) nat) Eritrositler Oksijen
• Duyduğunuz atışları bir dakika boyunca sayarak kaydediniz. Plazma Kanın osmotik (Alyuvarlar) taşınması ve
• Sınıfınızda yapılan ölçümleri bir tabloya işleyerek kızlar ve erkekler için sı- proteinleri dengesinin bir miktar
nıf ortalamasını bulunuz. [Albumin, Fib- ve pH’sinin karbondioksit
• Nabzı ölçemeyen öğrencilere öğretmen mutlaka rehberlik yapmalıdır. rinojen, İmmü- ayarlanması, taşınması
pıhtılaşma,
noglobulinler
Tansiyonun Ölçülmesi (antikorlar)] savunma
• Stetoskobu kulaklarınıza takınız. Sol kolunuzun pazu kısmının en aşağısı,
dirseğinize yakın olan iç kısmında atardamarlarınızın geçtiği yer vardır. Ste- Görsel 1.85: Kanın bileşimi
toskobun ucunu bu bölgeye yerleştiriniz. Üzerine kolluk kumaşı sarınız.
• Barometresi 200-220 mmHg değerini gösterinceye kadar steteskoba hava Kan plazmasının yaklaşık %90’ı sudur ve kan pH’si yaklaşık 7.4’tür.
pompalayınız. Plazma içeriğindeki iyonların yoğunluğu doğrudan doku sıvısını etki-
• Hava verdiğiniz hortumun ucundaki vidayı çok hafif ve yavaş şekilde gevşe- ler. Plazma içerisindeki bu iyonlar, sinir ve kas hücrelerinin işlevini ye-
terek nabız sesinin ilk ve son kez duyulduğu noktaları belirleyiniz. rine getirebilmesi açısından da yaşamsal öneme sahiptir. Bu yüzden
• Nabız sesinin ilk duyulduğu noktadaki değer sistolik basınç (büyük tansi- kandaki iyonların yoğunluğunun belli bir değerde tutulması gereklidir.
yon), son duyulduğu noktadaki değer ise diastolik basınçtır (küçük tansiyon). Plazma proteinleri, kanın osmotik basıncının ayarlanmasında etkilidir.
• Sınıfınızda yapılan ölçümleri bir tabloya işleyerek kızlar ve erkekler için sı- Plazma proteinlerinin belirlediği kan osmotik basıncı, kan ile diğer do-
nıf ortalamasını bulunuz. kular arasında madde alışverişinin yapılmasını sağlar.
• Tansiyonunu ölçemeyen öğrenciler için öğretmen mutlaka rehberlik
yapmalıdır. Plazma içerisinde yer alan immünoglobulinler (bağışıklığı sağlayan
Bulunan Sonuçlar ve 1. Nabız ve tansiyon kızlarda ve erkeklerde niçin farklılık gösterir? Sporcu öğ- proteinler) vücuda giren virüsler veya yabancı maddelerle savaşır.
Sonuçların Yorumlanması rencilerle diğer öğrenciler arasındaki nabız ve tansiyon farklılığının nedeni Plazma proteinlerinden olan fibrinojen proteini, yaralanma durumun-
üzerinde konuşunuz. da yaralanan kısmın kapatılmasından (pıhtılaşmadan) sorumludur.
2. Sağlık Bakanlığının https://enabiz.gov.tr/ uygulamasını (siteden de açıla- Plazmada yer alan fibrinojenin çöktürülmesiyle elde edilen içeriğe se-
bilir) açıklayarak bireye sağlık alanında sağladığı faydalarla ilgili sınıfta rum denir.
beyin fırtınası yapınız.
Kılcal damarlardan dışarı çıkabilen sıvıya doku sıvısı, kanın sıvı kısmı-
na plazma denir. Plazma içeriğindeki proteinler, doku sıvısındaki pro-
teinlerden daha fazladır. Ancak doku sıvısı ile plazma sıvısı birbirine
çok benzer. Plazma içerisinde, vücudun bir yerinden alınıp başka bir
yerine taşınan pek çok madde vardır. Üre, ürik asit, amonyak gibi me-
tabolik atıklar; besin maddeleri; oksijen, karbondioksit gibi solunum
gazları ve hormonlar bunlardan bazılarıdır.
UYARI ! Kılcal damar duvarı plazma proteinlerine karşı geçirgen değildir.
Plazma proteinlerinin belirlediği kan osmotik basıncı, kan ile doku
sıvısı arasındaki madde alışverişi sırasında belirleyici görev yapar.

141