Page 22 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Akyuvarlar, sitoplazmalarında taneciklerin (granüllerin) olup olmaması-
na göre granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılır:

Granüllü akyuvarlar: Kırmızı kemik iliğinde üretilir. Sitoplazmalarında
çok sayıda lizozom bulunur. Çekirdekleri boğumludur. Granüllü akyu-
varlar da görevlerine göre farklılaşır. Vücuda yayılan bakterileri, virüsle-
ri ve diğer zarar vericileri fagositoz yaparak, heparin ve histamin salgı-
layarak savaşan türleri vardır. Fagositoz yeteneği olmamasına rağmen
parazitlere tutunup onları yok etmek için özel proteinler salgılayan tür-
leri ve alerjik reaksiyonlarla mücadele eden türleri vardır. Bunların sal-
gıladığı heparin, kanın damar içinde pıhtılaşmasını engeller, histamin
ise normal kan damarlarını ve akciğer kılcal damarlarını genişleterek
geçirgenliğini arttırıp alerjik reaksiyonlar sırasında gelişecek solunum
yetmezliğini önler.

Granülsüz akyuvarlar: Lenf düğümleri, dalak, bademcik, timüs, kara-
ciğer ve sarı kemik iliğinde üretilir. Tek çekirdeklidir. Lenfosit ve mo-
nosit olmak üzere iki tipi vardır:

Hatırlatma Bağ doku konusunu yeniden hatırlamanız bu konuyu anla-
manızı kolaylaştıracaktır.

Araştıralım-Paylaşalım Lenfositler, bağışıklığın sağlanmasında etkilidir. Humoral (sıvısal) ve
Alerji en çok kimlerde görülür? Vü- hücresel bağışıklıktan sorumludur. Bunlar sarı ilikte üretilir. Bazıları
cudumuz alerjiyle nasıl mücadele kemik iliğinde üretildikten sonra olgunlaşmaları için timüs bezine gider.
eder? Araştırınız. Sonuçları sınıfı-
nızda paylaşınız. Kemik iliğinden çıkan lenfositlere B lenfositleri denir. B lenfositler an-
tikor salgılayarak vücuda giren mikroplarla savaşır. Buna humoral (sı-
vısal) bağışıklık adı verilir. B lenfositler birey yaşadığı sürece canlılığını
sürdürür. B lenfositler, mikropla ilk karşılaşmalarından sonra bölünerek
söz konusu mikroba karşı antikor salgılayan plazma hücrelerini oluş-
turur. Timüs bezinden çıkan lenfositlere T lenfosit denir. T lenfositler,
hastalanan hücreleri tanıyıp o hücreyi patlatarak hücresel bağışıklığı
sağlar. Lenfositlerin bazıları ise virüsleri ve bazı kanser hücrelerini yok
Bilgi Notu etme özelliğine sahiptir. Bu tip lenfositlere doğal katil hücreler denir.
Hafıza hücresi: Hafıza bağışıklık Lenfositlerin bir bölümü de hafıza hücresine dönüşür.
sistemi için önemlidir. İltihaplanma
olayında hafıza yoktur. Belli lenfosit-
antijen bilgisini depolar. Aynı antijen UYARI ! Antijene sürekli maruz kalındığı göz önüne alındığında T ve B lenfo-
ler antijenle ilk karşılaşmadan sonra
vücuda ikinci kez girdiğinde hafıza- sitlerin bölünerek çoğalması etkili bir immün sistem için zorunludur.
sındaki eski bilgiye dayanarak onu
tanır ve daha hızlı tepki gösterir. Anti- Monositler, en büyük akyuvarlar olup çekirdekleri fasulye tanesine
jenin bilgisini hafzasına alan bazı len-
fosit hücrelerine hafıza hücresi denir. benzer. Yaşlı hücrelerin parçalanmasını sağlar. Aynı zamanda bunların
bir kısmı, kılcal damar dışına çıkarak doku sıvısına geçer ve makro-
faj hücrelerine dönüşür. Makrofajlar bakteri, virüs, ölü doku ve doku-
lardaki diğer yabancı maddeleri bulup yakalar. Amipsi hareketi aracılı-
ğıyla fagositoz yöntemini kullanır ve bu yabancı maddeleri hücre içine
alıp yok eder. Monositler, üretildikleri yerde aylarca yıllarca kalabilir.

Kemik iliğinde akyuvar yapımı durduktan iki gün sonra kişinin
ağız ve kalın bağırsağında ülser görülebilir veya kişi ağır solunum
UYARI ! enfeksiyonu geçirebilir. Aynı etki; radyasyona, X ışınlarına, benzen
türevi maddelere maruz kalma ve kloromfenikol içerikli antibiyotik
kullanma durumlarında da gözlemlenir.

144