Page 21 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 4 Dolaşım Sistemi

Kanın oksijen kapasitesinin düşük olmasına bağlı olarak ortaya çıkan
anemi (kansızlık) hastalığının birkaç nedeni vardır:

1. Kan kaybına bağlı olan anemi: Yaralanma sebebiyle oluşan hızlı kan
kaybından kaynaklanır. Kanama durdurulmuşsa alyuvar yoğunluğu,
3-6 hafta içinde tamamlanır.

2. Kemik iliği işlevinin bozulmasından kaynaklanan anemi: Kemik iliği-
nin tahrip olmasından kaynaklanır. Bu tahrip kanser tedavisi gören
hastalarda yüksek doz radyasyon veya kemoterapi sonucu oluşa-
bilir. Böcek ilaçları ve petrol türevlerinin vücutta hasarı da bu tip bir
etki yaratır. Bu tip durumlar ancak kemik iliği nakli ya da kan nakli
ile tedavi edilebilmektedir.

3. B vitamini ve folik asit (B ) eksikliği veya mide mukozasındaki tahri-
12 9
bat nedeniyle bu besinlerin emilememesinden kaynaklanan anemi:
B vitamini, folik asit eksikliğinin ve mide mukozasındaki tahribatın
12
nedenleri araştırılır ve sonuçlara göre tedaviye başlanır.

4. Kalıtsal anemi: Bu anemi tipinde alyuvarlar hasarlı bir biçimde üreti-
lir. Bu durum, alyuvarın normalden daha kısa sürede parçalanması-
na sebep olur. Alyuvarın parçalanması, üretilmesinden hızlı gerçek-
leşir. Dolayısıyla bu anemi tipinde, alyuvar eksikliğine bağlı olarak
oksijen yetmezliği görülür.

Ayrıca kalıtsal anemilerden biri de orak hücreli anemidir. Alyuvar
orak şeklini almıştır. Hemoglobin sentezinden sorumlu genlerdeki
mutasyon nedeniyle anormal hemoglobinler oluşur. Bu durum ka-
nın O taşıma kapasitesini azaltır.
2

UYARI ! Yüksek irtifada havadaki oksijen miktarı azaldığından solunum
yoluyla yeterli oksijen alınamaz ve dokulara oksijen yeterli miktarda
taşınamaz. Bu durumda alyuvar üretimi artar ve dokulara oksijen
taşınması hızlanır.

Düşük kan hacmi, anemi, hemoglobin azlığı, azalmış kan akımı ve ak-
ciğer hastalıkları dokularda oksijen miktarını azaltır. Tüm anemilerde,
dokulara taşınan oksijen miktarı azaldığı için kalbin çalışma hızı artar.
Bu durum, dokulara taşınan oksijeni kısmen arttırabilir. Anemili kişi,
yoğun egzersiz yaptığında dokunun oksijen ihtiyacı artar fakat bu ok-
sijen miktarı karşılanamadığı için akut kalp yetmezliği gelişir ve has-
ta kaybedilebilir.

Alyuvarın ikinci işlevi, CO ’in kanda taşınması için farklı bileşiklere
2
dönüştürülmesini sağlayan karbonik anhidraz enzimini taşımasıdır.
Karbonik anhidraz enzimi kandaki CO ’in kan plazmasıyla taşınmasını
2
sağlar.

Alyuvarın üçüncü işlevi, zarlarında bulunan ve kan grubunu belirle-
-
+
yen özel moleküllere sahip olmalarıdır (A, B, 0, Rh , Rh vb.).
Akyuvarlar (Lökositler), vücudun savunma sistemi hücreleridir. En-
feksiyona bağlı olarak miktarı artabilir. Akyuvarlar, alyuvarların aksine
damarların dışında, doku ve lenf sıvısında da yer alır. Akyuvar hücreleri
üretildikleri yerden kan dokusu aracılığıyla diğer dokulara taşınır.

143