Page 26 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Kemik İliği ve Kan Bağışının Önemi

Her yıl yüzlerce kişi farklı nedenlerle kanser olmaktadır. İnsan vücu-
dunda kas ve sinir hücreleri hariç diğer hücreler vücuttaki görevini
yerine getirirken ihtiyaç duyuldukça kendini yenileme özelliğine sahip-
tir. Böylece hücreler oluşturduğu dokunun sağlıklı yapısını koruyabi-
lir. Bazen bu hücrelerin genetik yapılarında; yapay hormonlar, böcek
ilaçları gibi kimyasal etkenler, UV ışınları, radyasyon benzeri etkenlerle
değişiklikler meydana gelir ve hücreler normal bölünme yeteneğini yi-
tirerek sürekli bölünmeye başlar. Böylece bulunduğu bölgeden diğer
dokulara yayılma eğilimi gösterir. Bu durum hem kendisinin hem de
yayıldığı dokunun işlevini yerine getirememesine, yayıldığı bölgenin de
tahrip olmasına neden olur.

Anormal hücre bölünmesi geçiren hücreye kanserli hücre, kanserli
hücrenin oluşturduğu dokuya kanserli doku, kanserli dokunun oluş-
turduğu kitleye tümör denir.

Eğer kanserli hücre, tümörden kan veya lenf dolaşımı ile ayrılırsa tüm
vücuda yayılabilir. Bu yayılıma metastaz denir.

Hızlı ilerleyen kanser türleri akut, yavaş ilerleyen ve yıllarca sürege-
len kanser türleri de kronik olarak adlandırılır. Çocukluk çağı kanseri
denildiğinde 0-17 yaş arasında görülen kanser türlerinden bahsedil-
mektedir. Çocuklarda en çok görülen kanser türleri lösemi (kan kan-
seri), lenfoma (beze kanseri), beyin tümörü, kemik tümörü, böbrek
tümörü, böbreküstü bezi tümörü, kas ve yumuşak doku tümörü
şeklinde sıralanmaktadır.

Kanseri tedavi edebilmek, kanserli dokunun tüm vücuda yayılmasını
önlemek, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak, var olan kanser hücre-
lerini yok etmek, kanser hastalığına bağlı rahatsızlıkları azaltmak için
bazen ilaç içeren kemoterapi, bazen yüksek enerjili X-ışınları, elektron
demetleri ve radyoaktif izotoplar içeren radyoterapi, bazen de her iki
yöntem bir arada kullanılmaktadır. Bu tip tedaviler, kemik dokuda da
anlatıldığı gibi, pek çok dokunun yanı sıra kemik iliğine dolayısıyla ke-
mik iliğinden üretilen kan hücrelerine ciddi zararlar vermektedir.

Kök hücre; kemik iliği, kan ve göbek kordonundan elde edilerek kan
ve kemik hücrelerine dönüşebilen hücrelerdir. Bu hücreler yaşam boyu
kendi kendini yenileme, kendinden sonraki hücre olarak olgunlaşabil-
me ve aktarıldığı dokuya dönüşüp yeniden yapılandırabilme özelliğine
sahiptir.

Erişkin kök hücrelerden olan kemik iliği kök hücreleri tüm kan hücrele-
rine dönüşebilir ve uygun koşullarda dondurularak canlılıklarını korur.
Bu hücreler damar yoluyla bireye nakledildiğinde kemik iliğine yerleşe-
rek yeni ve sağlıklı kan hücrelerini oluşturmaya başlar.

Yukarıda anlatılan kanser türlerine önerilen en iyi tedavi; kanserli do-
kunun yerini sağlıklı dokunun almasını sağlamak veya kemoterapi ve
radyoterapi ile kanserli dokuyu ortadan kaldırmaktır. Bu tedavi şekline
de kök hücre tedavisi denmektedir.

Kök hücre tedavisi, kök hücre toplanması ya da kemik iliğinden (kol
kemiğinden de alınabilmektedir.) alınan kök hücrelerin bazı işlemler-
den geçirilerek doku uygunluğu sağlanan hastaya aktarılmasıdır.

148