Page 20 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Kan dokuda üç çeşit hücresel yapı vardır. Bunlar alyuvarlar (eritro-
sitler), akyuvarlar (lökositler) ve kan pulcuklarıdır (trombositler)
(Görsel 1.86).

Tüm kan hücreleri vücudumuzdaki yaşamına, kemik iliğinde bulunan
ve tek tip olan kök hücreler olarak başlar. Alyuvarlar, doğuma ortala-
ma bir aylık bir süre kalana kadar, en çok karaciğerde olmak üzere,
dalak ve lenf düğümlerinde üretilir. Doğuma son bir ay kaldığında ve
doğumdan sonra alyuvarlar yoğun olarak kemik iliğinde üretilir. Yirmi
yaşından sonra ise omur, göğüs, kaburga, uyluk kemiği gibi kısımlarda
üretilir.
Kemik iliği kök hücresi

Öncül hücreler Öncül hücreler

B T Doğal Kan
Alyuvar lenfosit lenfosit katil pulcukları
Akyuvar hücreleri hücreler

Görsel 1.86: Kan hücrelerinin oluşumu

Alyuvarlar, kanda en fazla bulunan kan hücreleridir. Kemik iliğinden
kana geçerken çekirdek, mitokondri ve lizozom gibi hücresel orga-
nellerini kaybeder. Kan plazması içinde pasif olarak hareket eder ve
damar dışına çıkmaz.
Bilgi Notu
Alyuvarlar: Her bir alyuvar hücresi Alyuvarların ilk ve en önemli işlevi, akciğerlerden dokulara oksijeni
normal olduğunda, 100 ml kanda er- ileten hemoglobin proteinini taşımaktır. Hemoglobin, proteinlerin ço-
keklerde 15 gr, kadınlarda 14 gr he- ğunda olduğu gibi, asit-baz tamponudur. Vücuttaki demirin yaklaşık
moglobin bulundurur. Bir hemoglobin %65’i hemoglobinde, %4’ü miyoglobinde, %1’i ise hücre içi oksijen-
yüzde yüz oksijen taşıdığında 1,34 ml li solunum enzimlerinde bulunmaktadır. Bağırsaklarda demir emilimi
oksijen taşınır. Böylece tam kapasite
oksijen olduğunda 100 ml kanda er- çok yavaştır. Besindeki demir oranı yüksek olsa bile yalnızca küçük
keklerde en fazla 20 ml, kadınlarda bir kısmı emilime uğrar.
19 ml oksijen bulunur. Hemoglobin
alyuvarda değil de kan plazmasında Alyuvarların ömrü yaklaşık 120 gündür ve ömrü tamamlandığında de-
taşınsaydı kan, kılcal damarlardan her mir kısmı ayrılarak yeni alyuvar yapımı için kullanılır. Alyuvarların par-
geçişte %3’lük bir hemoglobin kay- çalandığı ana organ dalaktır. Karaciğerdeki kupfer hücreleri, kemik
bıyla karşılaşılırdı. iliği ve dalaktaki makrofajlar tarafından alyuvarın demir kısmı ayrılır ve
kalan kısmı da makrofajlar tarafından parçalanır. Hemoglobinin prote-
in kısmı bilirübine çevrilerek kana verilir, bilirübin kan yoluyla karaci-
ğere gelir ve safra oluşumuna katılır.

Dokularda oksijen azaldığı zaman böbrekten salgılanan eritropoietin
hormonu, alyuvar üretimini uyarır. Kemik iliğinde sentezlenen öncül
UYARI ! kan hücresi, B vitamini ve folik asit varlığında olgunlaşır. Erkekler-
12
de testosteron hormonu, eritropoietin hormonunun salgısını arttır-
dığı için erkeklerde daha fazla eritrosit vardır. Bu yüzden kadınlarda
erkeklere oranla daha fazla demir eksikliği görülür.

142