Page 16 - Fen Lisesi Fizik 10 | 2.Ünite

2. ÜNİTE BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ
2.1.3. Gazların Basıncı

NOT ALANI
Gazlar hem ağırlıkları hem de
Görsel 2.34’te görüldüğü gibi ta-
neciklerinin temas ettikleri yüzey-
lere çarpmasıyla basınç uygular.
Atmosferi oluşturan gazların ağırlı-
ğı o kadar fazladır ki taneciklerinin
çarpmasıyla oluşacak basınç etkisi
ihmal edilebilir. Atmosferi oluşturan
Görsel 2.34: Balon ve zeplin
gazların ağırlıkları nedeniyle temas
ettikleri her noktaya uyguladığı basınca
açık hava basıncı adı verilir. Genellikle P
Boşluk 0
sembolü ile gösterilir.
Açık hava basıncı, ilk kez İtalyan fizikçi
Evangelista Torricelli (Evancelist Toriçelli)
P
0
h tarafından Görsel 2.35’teki gibi bir deney
düzeneği ile ölçüldü. Torricelli cıva dolu
bir kaba tamamen daldırdığı bir ucu ka-
A B
palı cam boruyu içine hava girmeyecek
şekilde ters çevirmiş ve cam boru içinde
Cıva
dengeye gelen cıvanın seviyesini gözlem-
leyerek açık hava basıncını ölçmüştür.
P = P Açık hava basıncının değeri, cam boru-
B
A
P = h.d.g nun içinde ve dışında aynı seviyede bulu-
0
nan A ve B noktalarına etki eden basınç-
Görsel 2.35: Torricelli
deneyi ların eşitlenmesiyle bulunur.
Görsel 2.36’da görüldüğü gibi Torri-
celli deneyinde kullanılan borunun şekli, kesiti, sıvıdaki konumu ve
duruşu cıva seviyesini değiştirmez. Boru içindeki cıva, deniz seviye-
sinde ve 0°C sıcaklıkta her zaman 76 cm yükselir. Çünkü 0°C sıcak-
lıkta deniz seviyesindeki açık hava basıncı, her zaman 1 metrelik bo-
rudaki 76 cm cıva sütununun boru tabanına yaptığı basınca eşittir.

P = 76 cmHg
0
Boşluk Boşluk Boşluk

h= 76 cm

Cıva

Görsel 2.36: Torricelli deneyi
Torricelli deneyinde cıvanın tüpün içinde yükselmesinin nedeni
9. sınıf madde ve özellikleri ünitesindeki kılcallık olayından oldukça
farklıdır. Torricelli deneyinde sıvının yükselmesinin nedeni basınç far-
kıyken kılcallıkta sıvıların kılcal bir boru içinde yükselmesinin temel
nedeni adezyon ve kohezyon kuvvetleridir.

88