Page 18 - Fen Lisesi Fizik 10 | 2.Ünite

2. ÜNİTE BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

MERAKLISINA Görsel 2.43’te görülen batimetre, derinlere inildikçe basıncın art-
masından yararlanılarak geliştirilmiş bir derinlik ölçüm aracıdır. Sudaki
basınç farkından yola çıkarak deniz veya göllerin derinliğini, denizal-
tıların bulunduğu derinliği, baraj ve göllerdeki su seviyesini ölçmek
için kullanılır.
Açık hava basıncının etkisiyle deniz seviyesindeki her bir cm ye
2
yaklaşık 10 N’lık basınç kuvveti etki eder. Bu kuvvetin etkisini birçok
olayda gözlemlemek mümkündür. Vantuz yardımıyla ağır nesnele-
rin taşınması bu duruma bir örnektir. Bunun için öncelikle vantuz
kuvvetlice yüzeye bastırılarak içindeki havanın tamamen çıkması
sağlanır. Havasız kalan vantuzun her 1 cm sine 10 N’lık kuvvet etki
2
eder. Görsel 2.44’te görüldüğü gibi kuvvetin etkisiyle yüzeye sımsıkı
Görsel 2.41: Kan basıncı
tutunan vantuz, araç camı gibi ağır nesneleri bile taşıyabilecek hâle
Atmosferdeki havanın yetişkin
bir insana uyguladığı basınç kuv- gelir.
veti yaklaşık 160 000 N’dır. Bu
kuvvet 16 tonluk kütlenin ağırlı-
ğına eşdeğer bir kuvvettir. Gör-
sel 2.41’deki gibi vücuttaki kanın
oluşturduğu sıvı basınç kuvveti,
yüksek miktardaki bu basınç kuv-
vetini dengeler.
Uzayda hava olmadığından
vücuttaki sıvı basıncını dengele-
mek amacıyla Görsel 2.42’deki
gibi astronotlara özel giysiler giy-
dirilir. Giyside oksijenle doldurulan
bir katman bulunur. Bu katman Görsel 2.43: Batimetre Görsel 2.44: Cam vantuzu
hem yapay bir açık hava basıncı
oluşturarak astronotların kan ba-
sıncını dengeler hem de astrono- Görsel 2.45’teki gibi
tun nefes alabilmesini sağlar. yiyeceklerin ambalajlan-
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) masında da açık hava
basıncının etkisinden ya-
rarlanılır. Bunun için ön-
celikle yiyecekler naylon
ambalaja konur. Bir ma-
kine yardımıyla ambalajın
içindeki hava boşaltılır.
Böylece dıştaki açık hava
basıncının etkisiyle plastik
ambalaj büzülerek içinde- Görsel 2.45: Vakumlu gıdalar
ki yiyecekleri sıkı bir şe-
Görsel 2.42: Astronot
kilde kaplar. Bu işleme vakumlama adı verilir. Vakumlama işlemi
sonrasında hava ile teması kesilen yiyecekler uzun süre tazeliklerini
korur. Çerez, peynir, sucuk, et, balık en çok vakumlanan gıdalardır.

ÖRNEK

Torricelli deneyinde cıva yerine su kullanılsaydı yaklaşık
10,5 m’lik kapalı bir tüpe ihtiyaç duyulurdu. Bu durumu is-
patlayınız.
(d = 13,6 g/cm , d = 1g/cm , P = 76 cmHg)
3
3
0
cıva
su

90