Page 17 - Fen Lisesi Fizik 10 | 2.Ünite

2. ÜNİTE BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

Torricelli deneyinde tüplerin ucunda gaz bulunması veya deneyin
farklı sıvılarla yapılması Görsel 2.37’deki gibi tüpün içindeki sıvı seviye- NOT ALANI
sini değiştirir. Ayrıca açık hava basıncının değişmesi de sıvı seviyesini
değiştirir.

Boşluk Gaz Gaz

h P 0 P P
1 0 h 0
h
2 3
A B A B A B
Cıva Cıva Su
P = P P = P P = P
B A B A B A
P = P + h .d .g P =h .d .g + P
P = h .d .g 0 gaz 2 cıva 0 3 su gaz
0 1 cıva
Görsel 2.37: Torricelli deneyi
Açık hava basıncı atmos-
fer yoğunluğuna bağlı olarak
değişir. Yere yaklaşıldıkça ar-
tan yer çekimi etkisiyle Gör-
sel 2.38’deki gibi atmos-
fer yoğunluğu artar, yerden
uzaklaşıldıkça yoğunluk aza-
lır. Atmosferin yoğunluğunun
artması, açık hava basıncını Görsel 2.38: Atmosferde gazların dağılımı
arttırır, tam tersi durumda da
azaltır. Yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncının giderek düşmesi
bu nedenledir. Ayrıca sıcaklık, nem ve hava akımı gibi etmenler de
atmosfer yoğunluğunu değiştirerek atmosfer içinde bölgesel basınç
farklılıklarının ortaya çıkmasına yol açar.
Açık hava basıncını ölçmeye ya-
rayan aletlere barometre adı verilir.
Torricelli’nin deneyde kullandığı dü-
zenek aynı zamanda barometrenin
ilk örneğidir. Tarihsel gelişim süreci
içerisinde farklı amaçlar için baro-
metrelerin farklı çeşitleri geliştirilmiş-
tir. Barometrelerin dijital, cıvalı ve
Görsel 2.39’daki gibi metal çeşitleri
bulunmaktadır. Görsel 2.39: Barometre
Yükseklere çıkıldıkça açık hava
basıncının azalmasından yararlanıla-
rak yer yüzeyinden itibaren yüksek-
liği ölçebilen barometrenin bir türü
olan altimetreler geliştirilmiştir. Alti-
metreler daha çok uçaklarda, heli-
kopterlerde, çeşitli dağcılık etkinlikle-
rinde ve meteoroloji istasyonlarında
sıklıkla kullanılmaktadır. Altimetrenin
daha çok uçaklarda kullanılan bir
türü Görsel 2.40’ta verilmiştir.

Görsel 2.40: Altimetre

89