Page 13 - Kimya 10 | 4.Ünite

Kimya Her Yerde
içerdiği kimyasallar araştırılarak gerekli tedbirler alınmalıdır. Ayrıca bir
plastik ürünün ömrü boyunca farklı kimyasallara dönüşebileceği unu-
tulmamalı, bu kimyasallardan bazılarının toksik özelliklere sahip olaca-
ğı dikkate alınmalıdır.
Plastiklerde esnekliğe katkı sağlamak için kullanılan kimyasalla-
rın birçoğu endokrin sistemini bozarak tümör oluşumuna neden olur.
Ayrıca doğum kusurları ve gelişim bozukluklarına yol açabilir. Oyuncak
ve tekstil ürünlerinde kullanılan bazı polimerlerin ve polimerlerin içine
katılan katkı maddelerinin zararlı etkileri kısaca aşağıda özetlenmiştir.

Plastikleştiriciler
Oyuncak, tekstil (Görsel 4.1.25), ayakkabı ve mobilya endüstrisin-
de kulanılan bazı malzemeleri yumuşak hâle getirmek için polivinilk-
lorür benzeri polimerlerin içine adipat ve ftalat katılmaktadır. Ftalatlar
temas edilen plastikten vücuda geçebilir. Ftalatlar canlıların hormon
sistemine zarar verdiği gibi kanserojen etki de gösterir. Sağlığa çok
zararlı olduğu için bazı ülkelerde ftalatların kullanımı yasaklanmıştır.
Sağlamlaştırıcı ve plastikleştirici olarak bazı oyuncaklara eklenen
kurşun bileşikleri yüksek ısıya maruz kaldığında solunum yoluyla vücu-
da geçebilir. Vücuda alınan kurşun kanserojen etki gösterir.
Bisfenol-A
Oyuncaklarda kullanılan bisfenol-A obezite, depresyon, göğüs kan-
seri gibi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Elyaf
Görsel 4.1.25: Oyuncak ve tekstil
ürünleri Tekstil ürünlerinin birçoğunda elyaf kullanılır. Ucuz ve kolay ütü
tutması nedeniyle tercih edilen elyaf doğal ve sentetik olmak üzere
ikiye ayrılır. Elyaf göz, cilt ve solunum yollarında tahrişe neden olur.
Ayrıca elyafa imalat sırasında katılan kimyasallar alerji, dermatit ve
solunum yolları rahatsızlığına neden olabilir.

Etilen Glikol
Etilen glikol; polyester, plastik su şişeleri, bebek besleme önlükleri,
eğitim ve gelişim oyuncaklarının yapımında ve kostümlerde kullanılır.
Etilen glikol gözlerin ve solunum yollarının tahrişine neden olur.
Yandığında toksik madde açığa çıkar. Kanserojen etki gösterebilir.
Polipropilen (PP)
Genellikle renkli oyuncaklarda kullanılır. Polietilen kadar dayanık-
lı değildir. Yüksek sıcaklıkta toksik kimyasallara dönüştüğü için sağlı-
ğa zararlıdır.
Polivinil Klorür (PVC)
Oyuncaklardan kumaş benzeri ürünlere kadar birçok alanda kulla-
nılan polivinil klorür polimerlerine üretim sırasında zararlı katkı mad-
deleri katılmaktadır. İçindeki zararlı maddeler insan vücuduna sızabilir.
Katkı maddeleri oyuncaktan oyuncağa değişir. PVC üretimi kanserojen
olan dioksin ürettiği için sağlığa zararlıdır. Çevre dostu değildir.
Polibromo Bifeniller (PBB)
Polibromobifeniller alev geciktirici olarak da adlandırılırlar. Tekstil
ürünlerinin ateşe karşı dayanıklılığını arttırır. Bu bileşikler bağışıklık ve
üreme sistemini olumsuz yönde etkiler.

188