Page 110 - Sanat Tarihi -12

3. İLK ÇAĞ’DA DOĞU AKDENİZ HAVZASI UYGARLIKLARI VE BİZANS
ÜNİTE

BİZANS SANATI

Miladın ilk yüzyılında, sınırları Atlas Okyanusu’ndan
Basra Körfezi’ne kadar uzanan Roma İmparatorluğu, 3.
yüzyıldan itibaren önemli sorunlar yaşamaya başlamıştır.
Bu büyük devleti Roma’dan yönetmenin güçlüğünü
kavramış olan imparatorlar devleti, Batı ve Doğu olmak
üzere iki ayrı idareye bölmüşlerdir. İstanbul 4. yüzyıldan
itibaren Doğu Roma’nın (Bizans) başkenti olmuştur.
İmparatorluk ikiye ayrıldıktan kısa süre sonra Batı Roma,
Avrupalı barbar kavimlerin saldırısıyla parçalanırken
(476), Bizans İmparatorluğu, başta Anadolu olmak üzere,
Trakya, Balkanlar ve İslami fetihlere kadar Suriye,
Filistin ve Mısır’da egemenliğini sürdürmüştür. Böy-
lece Bizans, farklı kültürleri içinde barındıran yeni bir
uygarlığın merkezi olmuştur. Bizans sanatı yaşanan
tarihsel süreç açısından birbirinden farklı dört döneme
ayrılır:

Erken Bizans Dönemi Sanatı: 5. yüzyılın son-
larından İkonoklazma hareketinin başladığı 726 yılına
kadar devam eder. Bu dönemde Yunan ve Roma sanatı,
Bizans sanatı üzerinde etkili olmuştur. 4. yüzyılın ilk
yarısında Hristiyanlığın serbest olmasıyla, Bizans
sanatında Yunan-Roma sanat geleneklerinin yeni
inanca uydurulmaya çalışıldığı bir geçiş dönemi
yaşanmıştır.

İkonoklazma Dönemi Sanatı: Hz. İsa, Meryem, aziz
ve azizelerin yaşamlarının canlandırıldığı duvar resim-
leri İkona olarak tanımlanmaktadır. Bu dönemde
Görsel 3.120
Meyem Ana İkonası (726-842) tasvir yasağı olduğu için dinî resimler
yasaklanmış ve tahrip edilmiştir. Erken Hristiyan
sanatı Hz. İsa ve azizlerin tasvirinden sakınmışsa
da zamanla Hz. İsa’yı, Hz. Meryem’i ve azizleri
konu edinen tasvirler yapılmış, Hristiyanlar, ikonlara
tapmaya başlamışlardır (Görsel 3.120). Dönemin
Bizans İmparatoru’nun yayınladığı fermanla tasvir
yapmak yasaklanmış ve mevcut tasvirler yok edil-
miştir (Görsel 3.121).

Orta Bizans Dönemi Sanatı: MS 842 - 1204
yılları arasındaki dönemdir. İslam uygarlığı ile bera-
ber, İlk Çağ’ın bilgisi ve Doğu sanatının sentezi
sonucu özgün Bizans sanatı bu dönemde ortaya
çıkmıştır.

Görsel 3.121
İkonoklazma hareketini gösteren Son Dönem Bizans Sanatı: 1261’den 1453’e kadarki
(temsili resim) son eserlerin verildiği dönemdir.

110