Page 111 - Sanat Tarihi -12

İLK ÇAĞ’DA DOĞU AKDENİZ HAVZASI UYGARLIKLARI VE BİZANS 3.
ÜNİTE

Mihrap
Mimari
Sultan mahli
Roma Dönemi’nde olduğu gibi Bizans Dönemi’nde de şehircilik çalış- Minber
malarına önem verilmiştir. Yeni kentlerin kurulmasının yanında eski kentlerde Omphalion
onarımlar yapılmıştır. Antik Dönem agoraları, forumları ve surları onarılmış; (Dünyanın Merkezi)
gerekli durumlarda genişletilmiş ya da yeniden yapılmış, su yolları, sarnıç ve Terleyen sütun
köprüler inşa edilmiştir. Ayrıca imparatorlar halkın eğlenmesi için içinde atlı
araba yarışlarının yapıldığı dikdörtgen planlı hipodromlar yaptırmışlardır. 4 6
Bu yapılar genellikle imparator saraylarının bir bölümü olarak inşa 5 7
edilmiştir. Hipodromlar, atlı araba yarışlarının yanı sıra resmî ve dinî 3
törenlerde imparator ile halkın bir araya geldiği önemli toplantı alanlarıdır. 2
Hipodromlardan sonra en popüler eğlence yapılarını tiyatrolar oluşturmak-
tadır. Bizans mimarisinin en önemli dinî yapıları kiliselerdir. Bizans mimari- 8 9 İmparator kapısı
sinde dört çeşit kilise planı kullanılmıştır. 1 II. Selim
minarelerinden biri
Giriş
Bazilikal Planlı Kiliseler: Roma Dönemi’nde kamu işlerinin görüldüğü
yerler olan bazilikalar, Bizans Dönemi’nde ibadet yerleri olarak kullanılmıştır. Vaftizhane
( Sultan Mustafa
Dikdörtgen biçiminde uzun bir yapı olan bazilikal planlı kiliselerin içi, iki sütun Görsel 3.122 Türbesi)
dizisiyle üç nefe ayrılmış, bunlardan ortadaki yandakilere oranla daha geniş Ayasofya’nın günümüzdeki
kesiti (temsili resim)
tutulmuştur. Doğu uçlarında ise yarım yuvarlak bir biçimde dışarı taşan apsis
bulunmaktadır. Batı yönünde de narteks (bazilikanın ana mekânına açılan giriş
bölümü) adı verilen bir hol vardır. Bazilikal planlı kiliselerin üstü, çift meyilli ve
kiremit kaplı ahşap bir çatı ile örtülüdür. Daha sonra yapılan tüm Hristiyan
kiliseleri bu planın geliştirilmesiyle oluşmuştur. İstanbul Studios Manastır
Kilisesi (İmrahor İlyas Bey Camii) Demre (Antalya) Aziz Nikalaos Kilisesi ve
Efes (İzmir) Meryem Ana Bazilikası önemli örneklerdendir.

Kubbeli Bazilikalar: Kubbeli bazilikalar, bazilika ve merkezî plan tipi
birleştirilerek yapılmıştır (Görsel 3.122). Ayasofya (Hagia Sophia), kubbeli
bazilikaların tüm özelliklerini yansıtan bir eserdir. Yapının içi sütun ve paye
dizileriyle üç nefe ayrılmıştır. Orta nefin
üzeri, dört payenin taşıdığı büyük bir
kubbe ile örtülüdür. Ana kubbeye doğu
ve batı yönünden bitiştirilen iki yarım
kubbe, iki yönde ana kubbenin basıncını
karşılayarak alttaki duvarlara geçişi
sağlamaktadır. Orta nefin doğu duva-
rında üstü yarım kubbe ile örtülü olan
apsis bölümü vardır. Yapının içinde
mozaik sanatının en güzel örnekleri
görülmektedir (Görsel 3.123).

Merkezî Planlı Kiliseler: Merkezî
planlı kiliseler, kare veya çokgen planlı
olarak yapılmıştır. Yuvarlak bir ana mekân oluşturacak biçimde inşa edilen bu Görsel 3.123
binalarda mekânın üstü, yapının bütününü kaplayan bir kubbe ile örtülmüştür. Ayasofya, İstanbul
Bu planın uygulandığı en güzel örneklerden birisi Küçük Ayasofya Camii adını
taşıyan eski Sergios Bacchos (Sergio Bako) Kilisesi’dir.

111