Page 10 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 3.Ünite

3. Ünite

C) OSMANLI DEVLETİ’NDE HUKUK

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

1. Osmanlı Devleti’nin cihan devleti olmasında adalet anlayışının yeri ve önemi nedir?
2. “Hukuk devleti” kavramından ne anlıyorsunuz?

3.3. Osmanlı Devleti’nde Klasik Dönem Hukuk Sistemi

Tedbir
“İnsanlar doğası gereği topluluk hâlinde yaşar. Kendi hâllerine bırakılırsa ara-
larında çatışma ve düşmanlık ortaya çıkar. Her insanı kendi yeteneğine göre yerinde tut-
mak, kendi hakkına razı etmek ve başkasının hakkına saldırmasını engellemek için önlem
gerekir. Yoksa nizam kalmaz…”
Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, s. 239

Yukarıdaki metinden de anlaşılacağı gibi toplum düzeni için nizamın korunması gerekir.
Bunun için de çeşitli kurallara ihtiyaç vardır. Osmanlı Devleti de kamu nizamını korumak için
kendisinden önceki Türk ve İslam devletlerinden birçok kurumu ve hukuki yapıyı örnek almış-
tır. Ancak bunu yaparken Türk İslam devletlerinden miras aldığı hukuki yapı üzerinde çağın
ihtiyaçlarına göre değişiklik yapmayı ve bu hukuki yapıya yeni şeyler katmayı ihmal etmemiştir.
Osmanlı hukuku üç ana temel üzerine kurulmuştur (Şema 3.2).

OSMANLI HUKUKU

Fethedilen Bölgelerde
İslam Hukuku Örfî Hukuk
Önceden Uygulanan Kanunlar
Şema 3.2: Osmanlı hukuku

Osmanlı Devleti, önceki Türk devletlerinde olduğu gibi “Adalet mülkün temelidir.” anlayışını
kendilerine rehber edinmiştir. Devleti yönetenler, İslam dininin toplum düzeni ve fertler arasın-
daki ilişkiler konusunda koyduğu emir ve yasaklardan oluşan şerî hukuka önem vermişlerdir.
Şerî hukukun dışında kalan konularda ise önceki Türk devletlerindeki hukuk uygulamaları ile
padişahın emir ve fermanlarından oluşan örfî hukuku kullanmışlardır.
Osmanlı Devleti’nde hukukun düzenlenmesi yetkisi padişaha aitti. İslam hukukunun
temel prensiplerine aykırı olmamak şartıyla padişah idari, askerî ve mali konularda kanun
koyabilirdi. Şeyhülislam, kadıasker, ulema ve nişancı, kanun koyma konusunda padişaha
yardımcı olurdu.

SORU

Osmanlı Devleti’nin fethettiği bölgelerde uygulanan kanunları kendi hukuk sistemine
dâhil etmesinin sebebi nedir?

110