Page 8 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 3.Ünite

3. Ünite

İlk zamanlarda Divan-ı Mezâlim için belirli bir yer olmadığı için yetkililer kendilerine yapılan
şikâyetleri her nerede olursa olsun dinleyip karara bağlamıştır. Bu mahkemeler için zaman-
la özel binalar yapılmış; hükümdar, vezir veya vali, Divan-ı Mezâlim toplantısının yapılacağı
zamanı şartlara göre bizzat kendileri belirlemiştir. Divan-ı Mezâlim’de görülen davalarda şerî
kurallar dikkate alınarak karar verilmiş ve buradaki davaların görülmesi genelde sözlü olarak
yapılmıştır. Kurum geliştikçe davaların görülmesinde yazılı uygulamaya da geçilmiştir.
Divan-ı Mezâlim’de görülen davalar haksızlığa uğrayan kişinin başvurmasıyla görülmeye
başlardı. Ancak haksızlık yapan memur ise birisinin başvuru yapması beklenmeden harekete
geçilirdi. Mezâlim hâkimi davaları yürütürken gerekli gördüğü her türlü araştırmayı da yapardı.
Bu mahkemelere gayrimüslimler de başvurabilirdi.
Yapılan duruşmalarda eşitliğe önem verilir, davalar iyice araştırılmadan ve deliller incelen-
meden karar verilmezdi. Duruşmalar genelde tek oturumda yapılırdı ve kararların aynı günde
verilmesine çalışılırdı.

DİVAN-I MEZÂLİM’İN BAZI GÖREVLERİ

Halkın şikayetlerinin dinlenmesi ve karara bağlanması

Görevini kötüye kullanan idareciler hakkındaki şikâyetlerin incelenmesi

Maaşların gecikmesi ve eksik ödenmesi ile ilgili şikâyetlerin incelenmesi

Divan katiplerinin denetlenmesi

Cuma ve bayram namazları ile hac ve cihad gibi ibadetlerin yerine getirilmesine imkân
sağlanması

Vakıfların denetlenmesi

SIRA SİZDE

Bir tüccar Sultan Mahmut’un adalet dağıttığı Divan-ı Mezâlim’e geldi. Sultanın
oğlu Mesut’u şikâyet etti. Tüccar; “Oğlunuz benden altmış bin dinarlık mal satın aldı.
Fakat parasını vermiyor.” dedi. Sultan Mahmut, oğluna sert bir haber gönderdi ve tüc-
carın hakkının kendisine derhâl ulaştırılmasını istedi. Oğlu Mesut borç bularak tüccarın
parasını ödedi. Ancak bundan sonra babası oğluyla görüşüp onu affetti.
Nizamülmülk, Siyasetnâme, Çeviren: Mehmet Altay Köymen, s. 186-187

Metne göre Türk İslam devletlerinde Divan-ı Mezâlim’de adaletin sağlanması
konusunda edindiğiniz bilgileri aşağıdaki boşluğa yazınız.

.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................

108